Jules Deelder (1944 - 2019) overleden

Gisteren midden op de werkdag vroeg een collega mij of ik het al gehoord had: Jules Deelder is overleden. Niet gehoord, nee, het was een drukke dag en ik zou pas laat in de avond thuis zijn. Niet gemerkt dus dat er op allerlei media aandacht besteed is aan de dood van de nachtburgemeester van Rotterdam.

Niet gelezen of gehoord hoe hij geprezen is. Ongetwijfeld zal gezegd zijn dat hij een markante persoonlijkheid was, een fan van Sparta, volbloed Rotterdammer, jazzliefhebber, dichter die graag op een podium stond.

Wanneer hoorde ik het eerst van Jules Deelder? Dat zal wel niet geweest zijn tijdens de lessen literatuur, waar de docent Nederlands al een hand voor zijn mond sloeg als hij gniffelde omdat de naam Wolkers viel.

Moderne gedichten

Eind jaren zeventig verbleef ik op een internaat in Gouda en ik las alles wat ik te pakken kon krijgen in de plaatselijke bibliotheek. De eerste bundel zal Moderne gedichten (1979) geweest zijn en snel daarna Sturm und drang (1980).

Aardse gedichten, herinner ik me. Een praattoon, zoals je die ook wel tegenkwam bij C. Buddingh', C.B. Vaandrager, Riekus Waskowsky. Af en toe een archaïsch woord, wat de gedichten naast iets gewoons ook iets plechtigs kon geven.

Van de bundels die daarna nog volgden, heb ik waarschijnlijk alleen Interbellum (1987) gelezen en, nog vrij recent het dunnetje Rotterdamse kost (2017).

Misschien moet je Deelders gedichten niet in de eerste plaats lezen, maar horen. Hij las goed. Nou ja, eigenlijk las hij niet; hij kende de gedichten van buiten en droeg ze voor. Hoog tempo, duidelijk accent, vaak grappig.

Interbellum

Van die bundels vind ik niets terug in mijn boekenkast, wat vreemd is. Interbellum moet gewoon nog ergens zijn. Was dat niet de bundel met het gedicht voor zijn dochter Ari?

Voor Ari

Lieve Ari
Wees niet bang 

De wereld is rond
en dat istie al lang 

De mensen zijn goed
De mensen zijn slecht 

Maar ze gaan allen
dezelfde weg 

Hoe langer je leeft
hoe korter het duurt 

Je komt uit het water
en gaat door het vuur 

Daarom lieve Ari
Wees niet bang 

De wereld draait rond
en dat doettie nog lang

Altijd mooi gevonden. Vanwege de eenvoud, denk ik. Kaal gedicht, waarin geen pretentie schuilt. Een troostend gedicht voor een dochter die toen nog klein geweest moet zijn het hele leven nog door moest. Hand op haar haar. 'Wees niet bang.'

Komrij

Het gedicht is me bijgebleven. Veel andere gedichten zonken weg in het moeras van mijn geheugen. In de eerste druk van de dikke Komrij stonden twee gedichten: 'Blues on tuesday' en 'Impressie'. Komrij werd overigens, net als Deelder, geboren in 1944. En net als Johnny van Doorn, Neeltje Maria Min, Herman de Coninck, Kees Ouwens, Anton Korteweg, Ad Zuiderent, Hans Tentije. Het was een goed poëziejaar.

Ik was ervan overtuigd dat dit gedicht in Komrijs bloemlezing te vinden was:

Beknopte topografie van de Rijnmond 

Rotterdam
Schiedam
Vlaardingen
Maassluis

hoekie om
trappie af

gekkenhuis

Uit het al genoemde Moderne gedichten.  Het is een soort ready made, begreep ik lang geleden van een collega met Rotterdamse wortels. In zijn jeugd, lang voordat Deelder het opschreef, kende iedereen in zijn omgeving het rijmpje.

De meeste gedichten van Deelder waaiden weer uit mijn hoofd. Zijn stem en verschijning bleven daarin achter. Hoedje, zwart pak, donkere bril of bril met markant montuur, het minieme sikje net onder de onderlip. Zijn gebit als hij lachte.

Ik denk dat hij in mijn geheugen in hetzelfde kastje opgeborgen is waar ook Johnny van Doorn zich bevindt: ook een dichter die je moet horen. Ook een dichter die ook nog verhalen schreef.

Verhalen

Helemaal zeker ben ik er niet meer van, maar ik vermoed dat ik vier bundels verhalen van Deelder las: Schöne Welt (1982), Modern passé (1984), Drukke dagen (1985) en De T van Vondel (1990). Helemaal zeker ben ik er niet van; geen van de boeken staan nog in mijn boekenkast. Vooral over het boek uit 1990 twijfel ik.  Misschien hield ik het bij de eerst genoemde drie bundels. En daarnaast las ik natuurlijk wat losse verhalen.

Mogelijk heb ik indertijd over Drukke dagen geschreven voor een Vlaams tijdschriftje. Opende die bundel niet met het voetbalverhaal 'De val van de Rots'? Sparta natuurlijk, maar ook Jayne Mansfield.

Het waren geen schokkende verhalen, maar ze waren prima te lezen en nog beter te horen. Ik herinner me dat ik Deelder ook ooit een keer een verhaal over de schooltandarts heb horen voorlezen en een verhaal dat zich in de trein afspeelde. Ik moet er vaag over blijven, want heel veel is er niet van blijven hangen.

Rotterdamse kost

In 2017 kwam, ter gelegenheid van Nationale Gedichtendag Deelders bundeltje Rotterdamse Kost uit.  Ik besprak het hier. Het was schandalig slecht. In hetzelfde stukje memoreer ik ook een tv-optreden van Deelder bij Eva Jinek, waarmee hij zichzelf en zijn nagedachtenis geen goed deed. De neergang had duidelijk ingezet.

Nu is hij dan echt weg. Een groot deel van zijn werk zal waarschijnlijk snel verstoffen. Ik vermoed dat enkele gedichten en zeker enkele verhalen het nog even zullen volhouden. Daarna is het over, wat het werk betreft. Maar zijn verschijning zullen we ons nog een hele tijd herinneren en dat is ook al wat.