Andy. De vele levens van Andy Warhol (Typex)

Voor mijn gevoel was het pas een paar jaren terug, maar het is alweer vijf jaar geleden dat de stripmaker Typex een biografie van Rembrandt tekende en schreef. Op de kaft stond Typex' Rembrandt, om duidelijk te maken dat we niet alleen een beschrijving van Rembrandt zouden krijgen, maar ook een interpretatie.

Op het nieuwe boek van Typex, De vele levens van Andy Warhol, staat een soortgelijke aanduiding: 'Typex's Warhol'. De spelfout doet pijn aan de ogen. Die 's' hoort er natuurlijk niet te staan. Als zo'n bezitsaanduiding eindigt op een s-klank (Frits' gids, Max' fax, Maurice' nies) komt er alleen een apostrof. Vreemd dat dat bij het Rembrandtboek goed ging en bij het Warholboek niet. Het zal wellicht ironie zijn, maar dan gaat die aan mij voorbij.

Feitelijke fictie

Om te benadrukken dat het om de Warhol van Typex gaat, krijgen we ook nog de vermelding 'Feitelijke fictie'. Typex heeft zich natuurlijk verdiept in het leven van Warhol, maar vervolgens heeft hij er fictie, een verhaal, van gemaakt. De dialogen zijn bijvoorbeeld grotendeels verzonnen, al zijn het wel gesprekken tussen personen die elkaar ontmoet hebben en een dergelijk gesprek gevoerd zouden kunnen hebben.

De vele levens van Andy Warhol zou de suggestie kunnen wekken van een thematische biografie: Andy Warhol als beeldend kunstenaar, als filmmaker, als stijlicoon, als zakenman, als minnaar. Dat is niet het geval: Typex vertelt chronolisch. Als je de levensloop van Warhol volgt, zie je hoe hij steeds zijn leven heeft moeten oppakken in een nieuwe fase en heeft moeten zoeken naar de manier waarop hij zich in een bepaalde periode wilde uiten.

Typex heeft er een fors boek van gemaakt, van meer dan vijfhonderd bladzijden dik. Mooi uitgevoerd door uitgeverij Scratch: gebonden, zilver op snee en een vormgeving die mij doet denken aan die van een pak wasmiddel, wat aansluit bij bijvoorbeeld de 'portretten' van soepblikken die Warhol vervaardigde: iets wat je dagelijks tegenkomt in de supermarkt, maar wat toch kunst is.

Tien delen

In tien etappen doorloopt Typex het leven van Warhol. Elk van de tien delen begint met het voorstellen van de belangrijkste personen in de betreffende periode, in twaalf tekeningen van identieke grootte, die gescheiden zijn door stippellijntjes, zodat ze eruitzien als filmster- of voetbalplaatjes van vroeger. Op de achterkant van elk 'plaatje' vinden we een korte beschrijving van de geportretteerde persoon.

Voor elk deel heeft Warhol bovendien een kenmerkende stijl gekozen, met daarbij passend kleurgebruik. Het is een benadrukking van de 'vele levens' van Warhol. Wie door het boek bladert, ziet al bij eerste oogopslag de verschillende fasen met elk hun eigen sfeer.

De cirkel rond

Maar Typex deelt niet alleen Warhols leven op, hij laat ook constanten zien en aan het eind maakt hij het prachtig rond: hij toont ons het gezicht van de stervende Warhol, enkele pagina's lang, 36 tekeningen ter grootte van een domineesteentje per pagina. We zien minieme verschillen: een oog open, en weer dicht. Het doet denken aan de manier waarop Tim Enthoven in Binnenskamers tekeningen van een douchende man herhaalt.

Langzaam gaat het licht uit in de kleine portretjes van Warhol, alsof we 'live' meemaken hoe hij sterft.  Ruim een pagina lang kijken we vervolgens naar de duisternis:  meer dan zeventig zwarte vakjes. Daarna wordt het portret weer zichtbaar, nu met wit getekend op de zwarte achtergrond. De oude Andy staat op en stapt door de spiegel, die we herkennen van 'Through de looking glass,' waarin Alice hetzelfde doet.

Maar het doet ons ook terugbladeren naar het begin van De vele levens van Andy Warhol, waarin de kleine Andy Warhola door de spiegel stapt, in de wereld van de fictie. Aan het eind van het boek komt de overleden Andy in een hemel terecht waarin hij weer het kind kan zijn. Betty Boop en andere helden uit zijn jeugd wachten hem op, evenals familieleden die hem voorgingen. En dat allemaal getekend in de stijl van de oude strips van bijvoorbeeld Mickey Mouse, op een fraaie uitklapplaat. De cirkel is rond.

De tijd nemen

Je kunt je afvragen of het leven van Warhol niet in een dunner boek gepast had. Ongetwijfeld had dat gekund, maar ik ben blij dat Typex de tijd en de ruimte genomen heeft. Het lijkt hem in De vele levens van Andy Warhol niet te gaan om de exacte gebeurtenissen, maar om de hoofdpersoon, die hij ons tekent in de gesprekken, de sfeer die opgeroepen wordt, zijn verhouding tot zijn omgeving. Nergens is er haast in het vertellen, nergens zijn er samenvattingen zodat je met grote stappen snel thuis zou zijn.

Ik vind het heerlijk dat Typex de tijd neemt, dat hij Warhol laat praten en niet altijd over grote zaken, maar ook over de dagelijkse beslommeringen. Daardoor wordt de held een mens. Warhol was niet altijd gemakkelijk, maar hij heeft ook niet gemakkelijk geleefd. Ondanks alles is hij doorgegaan en hij heeft een oeuvre en een leven nagelaten dat we nog steeds kennen.

Daarnaast geeft Typex een mooi beeld van de tijd waarin Warhol leefde. Er wordt niet eens zo veel groot krantennieuws genoemd, maar toch wordt Warhol in zijn tijd geplaatst.

Geen nieuwtjes

Veel nieuwe feiten zijn er niet te ontdekken  in Typex' Andy, al verbaasde het me wel dat ik Donald Trump in het boek tegenkwam. Het gaat in deze stripbiografie natuurlijk ook niet om de nieuwswaarde. Het leven dat we al uit andere  bronnen kennen, wordt verteld op een manier die we nog niet kennen: namelijk door Typex. Hij is betrokken, hij leeft mee, maar hij is niet kritiekloos en laat Warhol ook zien op momenten dat we liever niet met hem meeleven.

Als we het boek dichtslaan, is Andy Warhol nog steeds in ons hoofd. In hoeverre dat de echte Warhol is, kun je je afvragen, zoals je ook kunt strijden over het antwoord op de vraag wat de echte Warhol dan is. Maar wie dit boek gelezen heeft, zal in het vervolg bij Warhol (ook) denken aan Typex' Andy.