Wills kracht (Willem Ritstier)

Eerder dit jaar ontving Willem Ritstier de Stripschapsprijs voor zijn gehele oeuvre. Dat mocht ook onderhand wel, al was het wel opmerkelijk: meestal gaat de prijs naar een tekenaar en Ritstier is voornamelijk bekend als scenarist.

Dat hij zowel kan tekenen als schrijven bewijst hij met de graphic novel Wills kracht. De aanleiding is verdrietig. De echtgenote van Ritstier ontdekt een knobbeltje in haar borst. Het blijkt kanker te zijn, en uiteindelijk zal ze aan die ziekte overlijden, na een gang van vijf jaar door de medische wereld.

Ritstier is dicht gebleven bij wat er in werkelijkheid gebeurd is. Hij vertelt na wat hij en zijn vrouw hebben meegemaakt. De titel wijst ons op de kracht van Will, die weliswaar patiënt is maar haar eigen afwegingen maakt en daarin ook een zekere eigenzinnigheid heeft.

Bij de diagnose en de behandeling van de ziekte blijkt veel onduidelijk. De artsen kunnen geen stellige uitspraken doen. Behandelen blijkt gedeeltelijk ook uitzoeken wat werkt. Will wijst een reguliere behandeling af en richt zich op alternatieve behandelwijzen als osteopathie en orthomoleculaire behandelwijze. 'Dat is toch kwakzalverij?' vraagt een vriendin. 'Ja, dat zeggen ze,' antwoordt Will, 'maar is dat ook zo?'

Willem steunt zijn vrouw in haar keuzen, zoals hij haar in eigenlijk alles steunt. Hij is er  en ze weet dat ze altijd op hem terug kan vallen.

Het is niet voor het eerst dat er een beeldroman verschijnt over een fataal aflopende ziekte. Ik denk bijvoorbeeld aan Toen David zijn stem verloor, van Judith Vanistendael. Vanistendael schreef en tekende een intiem portret van een stervende vriend.

Er zijn zeker overeenkomsten tussen Wills kracht en Toen David zijn stem verloor, maar de manieren van tekenen verschillen nogal. Vanistendael heeft bijvoorbeeld een dun, zoekend lijntje en Ritstier heeft een vrij forse lijn, die overal even dik is. Verder gebruikt Vanistendael weinig kleur en Ritstier kleurt zijn tekeningen helemaal in, zonder kleurnuances. Zijn kleurgebruik is soms symbolisch, bijvoorbeeld als hij het grijs laat overheersen.

Dat gebeurt al op de eerste pagina. In de bovenste tekening vertelt de dokter (in kleur) dat hij het niet vertrouwt en dat hij Will doorverwijst, in de onderste tekening hoort Will dat. Die tekening is ingekleurd in grijzen.

De egale inkleuring draagt bij aan de soberheid, die ook in de rest van de tekeningen zit: minimale decors en bij figuren is ook elke detaillering weggelaten. Zo zijn de gezichten leeg: geen ogen, neus of mond.

Dat betekent dat Ritstier de emoties indirect over moest brengen. Ook in de tekst worden gevoelens  eigenlijk nauwelijks expliciet benoemd. Het blijkt ook niet nodig te zijn. Het tekenen en zeker het uitvergroten van emoties kan in andere boeken ook een vorm zijn van het bespelen van het publiek, van effectbejag. Daar heeft Ritstier in ieder geval niet voor gekozen.

In Wills kracht zit de emotie in de positie die de personen hebben ten opzichte van elkaar, namelijk dicht bij elkaar, elkaar steunend met weinig woorden, door er domweg te zijn, door de ander in geen geval af te vallen. Als de situatie onzeker is, heb je in ieder geval elkaar nog.

Dat maakt Wills kracht tot een aangrijpend boek. Het verhaal lijkt simpel, maar je weet dat het ingewikkeld is. Dat hoeft dus niet uitgelegd te worden. Het adagium 'show, don't tell' geldt voor het hele boek: Ritstier laat het ons zien: Dit is het. Dit is het leven, ook als het op een einde loopt. En dit zijn wij. De lezer leest: Dit is liefde.

Ook de kinderen zijn bezig geweest met het verlies van moeder. Zoon Alwin maakte er een film over (die ik nog moet/ga bekijken) en dochter Veerle maakte een mooi portret, opgebouwd uit teksten van brieven die Willem na haar dood aan zijn vrouw schreef. Het portret is opgenomen in het boek.

Ritstier eindigt zijn boek met  het lied My way, waarbij we allemaal de stem van Sinatra horen. Op elke pagina een portret van Will, en in de loop van die pagina's verbleekt de kleur. Uiteindelijk vervaagt ook de tekening, totdat er niet meer dan een puntje licht in het donker overblijft.

Dat is een portret van het verdwijnen van Will en tegelijkertijd weet je dat ze niet verdwenen is. Anders was dit boek er nooit gekomen.