In 2022 overleed de moeder van Michiel van de Pol. En nu heeft hij over haar een graphic novel gemaakt, Mantel der liefde. Dat was misschien ook wel te verwachten. Van de Pol blijft, ook in de korte stripjes die hij op de social media plaatst, het liefst dicht bij zijn eigen leven. Bovendien heeft hij ook een strip gemaakt over de relatie met zijn vader, Scherpschutters.
Er zijn meer striptekenaars die een boek over hun moeder hebben gemaakt. Ik moest meteen denken aan Wat wij moeten weten van Willy Linthout. Ook Linthout is stripmaker die in dit soort boeken dicht bij huis blijft en die de dagelijksheden en de ongemakken niet schuwt en daarbij toch een lichte toon weet te bewaren.
Belofte
De moeder van Michiel, Riet, had ook haar eigen leven beschreven. Dat mocht haar zoon wel lezen, maar hij mocht er nooit een strip over maken, wat hij beloofde, maar waarvan hij waarschijnlijk toen al wist dat hij zoiets niet werkelijk kon beloven. Dat maakt de drempel voor het maken van een boek als Mantel der liefde wel hoog. Want hoewel het een daad van liefde is, lijkt het ook een daad van verraad. Van de Pol omzeilde die laatste gedachte door er heel erg zijn eigen boek, zijn verhaal van te maken. Pas in de epiloog komt hij terug op wat zijn moeder schreef.
Met een mantel der liefde bedek je over het algemeen de wat minder aardige kanten van iemand. De vraag is of dat in dit boek wel gebeurt. Je zou kunnen zeggen dat de liefde van de moeder als een warme deken aanvoelt en aan de andere kant schrijft/tekent Van de Pol ook heel liefdevol over zijn moeder. Daarbij worden de lastige kanten juist niet vermeden, maar misschien is ook dat een uiting van liefde: laten zien dat ondanks de lastigheden de verbinding blijft.
Van geboorte tot dood
Van de Pol beschrijft zijn leven, waar zijn moeder altijd deel van uitgemaakt heeft, van zijn geboorte tot na de dood van de moeder. Dat leven kende aangename momenten (bijvoorbeeld de uitziekdagen, waarop je al bijna beter bent, maar nog niet naar school hoeft), maar ook de ongemakkelijke momenten, van de docent die jou als leerling eruit pikt tot de momenten dat het jongetje graag bij de anderen wilde horen, maar toch afstand tot hen bleef houden. Zijn moeder gaf hem goed bedoeld advies, waar hij niet zoveel aan had: 'Gewoon gezellig meedoen.' Zijn moeder was er, al dan niet op de achtergrond, bij.
In het leven van moeder en zoon zijn er belangrijke markeringspunten, zoals de dood van de vader en de komst van Lisette, met wie Michiel zijn leven zou gaan delen en die een heel andere persoonlijkheid is dan hijzelf. En natuurlijk zijn ontwikkeling als kunstenaar. Hij begint met conceptuele kunst, dat eigenlijk niet bij hem past en vindt uiteindelijk een vorm waarin hij zich wel thuisvoelt en die hem ook nog een broodwinning oplevert.
Behoefte aan zorg
Moeder wordt ouder en krijgt meer behoefte aan zorg. Je ziet hoe Michiel heel erg zijn best doet, oplossingen bedenkt die niet moeders oplossingen zijn. De sta-op-stoel gebruikt ze wel, maar de mobiele telefoon en de scootmobiel worden niet gebruikt.
Heel erg je best doen en toch het gevoel hebben tekort te schieten, dat is een pijnlijke situatie. Riet geeft soms signalen dat ze eenzaam is en legt ook een behoorlijk grote claim op haar zoon, al zegt ze juist dat ze dat niet wil. Ook verandert ze. Ze komt soms met ongezouten meningen in situaties waarin ze vroeger terughoudender geweest zou zijn.
Naast een beeld van de moeder en van de relatie tussen moeder en zoon, geeft Mantel der liefde ook een beeld van de tijd en de maatschappij. Bijvoorbeeld van de tijd dat corona rondwaarde of van hoe lastig het is om een indicatie te krijgen voor een bepaalde vorm van verzorging.
Niet comfortabel
Maar bovenal is Mantel der liefde een beeld van moeder en van de relatie tussen moeder en zoon, waarbij er veel aandacht is voor de laatste jaren waarin moeder steeds meer behoefte heeft aan zorg. De titel van dit boek zal ook wel naar 'mantelzorg' verwijzen. Je zou ook kunnen zeggen dat de zoon de mantel der liefde is, die om moeder heen geslagen wordt en dat beide partijen zich daar toch niet altijd comfortabel bij voelen. Hierbij schoot mij het lied 'Je laat ze echt niet in de steek' te binnen (geschreven door Guus Vleugel, gezongen door Jasperina de Jong). Als geen ander kan Van de Pol die dubbelheid (liefde en ongemak) vangen in zijn strips.
In Mantel der liefde wordt beschreven hoe moeder na de dood van vader aan de ene kant veel spullen van hem wegdoet en aan de andere kant hem op een voetstuk plaatst, zodat hij eigenlijk niet meer bereikbaar is. Van de Pol doet met zijn moeder het omgekeerde: hij haalt haar postuum naar zich toe, laat het ongemak bestaan, maar tekent vooral hoeveel hij van haar gehouden heeft en nog van haar houdt. Misschien niet alleen maar ondanks haar moeilijke kanten, maar mede dankzij haar moeilijke kanten, omdat ook die bepaalden wie ze geweest was.
Stijl van tekenen en vertellen
Wie het werk van Van de Pol een beetje kent, herkent het ook meteen in dit boek. Hij heeft een losse stijl van tekenen. Als hij kaders gebruikt, tekent hij die zonder liniaal. En hij buit de mogelijkheden van het medium uit niet braaf te tekenen wat er gebeurt, maar ook wat er gedacht wordt. In de klas waarin de kleine Michiel zich bevindt, is niet alleen de docent een roofvogel, maar zijn ook de klasgenoten dat. En als hij wil laten zien dat moeder de basis is van zijn leven, laat hij moeder Michiel in veel houdingen dragen. Het lijkt haar geen moeite te kosten, maar het is ook een vorm van balanceren.
Verder houdt hij altijd zijn lichte, relativerende toon van vertellen. Juist daardoor zijn de zwaardere gedeelten voor de lezer goed te verteren. Juist door de grapjes, ervaar je de ernst van de situatie.
Dit boek van Van de Pol had met gemak in mijn eindejaarslijst met beste strips van 2025 gekund, maar ik had er nog niet over geschreven en vaak wordt mij pas duidelijk wat ik van een boek vind op het moment dat ik erover schrijf en mijn gedachten onder woorden moet brengen. In ieder geval maakt Mantel der liefde een grote kans om volgend jaar in de lijst opgenomen te worden.
Hoi Teunis, een mooie bespreking. Maar, ik heb al eerder op jouw aanraden een boek van Michiel van de Pol gelezen, en ik houd gewoon niet van zijn tekeningen en dat is toch een eerste vereiste om van een Graphic Novel te houden. Een goed uiteinde en een mooi 2026, groetjes, Erik
BeantwoordenVerwijderen