Podcast: De man en de maan, Verstilde verhalen, Alle wegen leiden naar Morricone

De drie podcasts van deze week: een Nederlander die met zijn uitvinding naar de maan wil, de verhalen over minder bekende oorlogsmonumenten en een presentatrice die gek is van het werk van Ennio Morricone en die per se de hoogbejaarde componist te spreken wil krijgen. 

De man en de maan

De Nederlandse sterrenkundige Marc Klein Wolt wil graag radiogolven opvangen van vlak na de Big Bang. Op aarde kan dat eigenlijk niet, door de atmosfeer. Op de maan zou al beter zijn, maar dan is er ruis vanaf de aarde. Op de achterkant van de maan zou het het best kunnen, maar daar is nog niemand geweest.

Hij neemt contact op met de NASA en de ESA, maar die hebben geen belangstelling. Gelukkig willen de Chinezen wel, maar het is kort dag en de radiotelescoop moet nog gebouwd worden. Gaat dat lukken? En hoe gaat het samenwerken met de Chinezen?

Over die reis met hindernissen maakte Saar Slegers een podcast. Het is een werk van lange adem geweest, want het project loopt al even en degenen die het wetenschapsnieuws gevolgd hebben, weten intussen al hoe het afgelopen is. Maar in dat lange traject heeft Slegers steeds op het vinkentouw gezeten en ook Klein Wolt heeft voluit zijn medewerking verleend.

Heet van de naald

Zo heeft hij geregeld een audio- of videodagboek bijgehouden, waarin de luisteraar heet van de naald het nieuws krijgt. Dat is al prettig, maar nog meer is de persoon van Klein Wolt dat. Hij is open en ontzettend enthousiast. Door die openheid kun je als luisteraar de persoon dicht naderen. Je bent getuige van zijn optimisme, maar ook van zijn twijfels en soms zelfs van zijn wanhoop. Het is gemakkelijk luisteren naar zo iemand.

Saar Slegers praat met zware huig-r (Saag Slegegs) en daar moest ik even aan wennen, maar na een aflevering blijk ik daar gewoon doorheen te luisteren. Haar betrokkenheid bij het onderwerp is onmiskenbaar, wat niet zo vreemd is als je zo lang je best hebt gedaan om alles van het project te volgen.

De drempel is laag: je hoeft als luisteraar geen wetenschappelijke achtergrond te hebben om de podcast te kunnen volgen. Om te beginnen gaat het niet in de eerste plaats om de techniek en ten tweede wordt alle kennis die je nodig hebt helder overgebracht.

China en Nederland

De samenwerking met de Chinezen is uitermate boeiend en zorgt ook constant voor problemen. Zo is het in Nederland gebruikelijk om eerst alles uit te gaan rekenen en daarna een apparaat te gaan bouwen. Je wilt immers van tevoren weten of het werkt. De Chinezen willen het apparaat gaan bouwen, testen, fouten eruithalen, weer testen enzovoort. Ook blijkt het voor Chinezen lastig, of misschien wel onmogelijk, om toe te geven dat er een fout gemaakt is.

Klein Wolt moet zich een weg banen door een terrein vol voetangels en klemmen en je ziet de valkuilen vaak pas als je erin gevallen bent. Die clash van twee culturen, kun je nu van dichtbij meemaken en dat is bijzonder interessant.

Bovendien is De man en de maan een persoonlijk verhaal. Je gaat met Marc Klein Wolt meeleven en je wilt voor hem dat het allemaal goed afloopt. Of dat zo is? Gauw luisteren. Je vindt de site hier. (Niet letten op de taalfout in de beschrijving van de zevende aflevering).

De vormgeving van een podcast is goed, als je de als luisteraar niet merkt. Dat is hier het geval: er is niets wat afleidt, alles ondersteunt het verhaal, wat ook nog eens een heel goed verhaal is.

Verstilde verhalen

Er zijn vierduizend oorlogsmonumenten in Nederland, hoor ik in het begin van elke aflevering van de podcast Verstilde verhalen. Daaronder bevinden zich ook onbekend, kleine monumenten, getuigend van de plaatselijke oorlogsgeschiedenis. Drie podcastmakers, Ida Albertsboer, Marsha Walraven en Eelco Walraven gaan op zoek naar de verhalen achter de monumenten.

In het begin van elke aflevering overleggen ze kort met elkaar. Dat voegt niet zo heel erg veel toe, maar je kunt er wel uit concluderen dat ze blijkbaar het plan hebben om in elke provincie naar zo'n monument op zoek te gaan.

De drie hebben er een mooie podcast van gemaakt. De oorlog is nog niet over de horizon verdwenen, zodat er nog nabestaanden te interviewen zijn, of mensen die de bewuste personen gekend hebben en een enkele keer zelfs een hoogbejaarde betrokkene, zoals meteen in de eerste aflevering, 'De bewaker van het Petgat.'

Divers

De onderwerpen zijn zeer divers en bij bijna elke aflevering is er wel informatie die de gemiddelde luisteraar eerder nog niet had. Zo had ik nooit van de KPM gehoord, de Koninklijke Pakketvaart Maatschappij, die van Java via China naar Japan voer. Ida Albertsboer gaat naar het monument in Egmond.

We krijgen een goed beeld van wat de oorlog betekende voor de KPM (alle schepen moesten een heenkomen zoeken in Australië) en dat er veel mensen de oorlog niet hebben overleefd. Zij hebben op heel verschillende wijze de dood gevonden.

Er blijken nog nabestaanden van slachtoffers te zijn, die elkaar in de oorlog gekend hebben en die door deze podcast bij elkaar gebracht worden. Dat noemt Albertsboer 'heel grappig', wat ze wel vaker gebruikt als er niets te lachen valt.

Onbekende stukjes geschiedenis

Ook in de andere afleveringen, allemaal zo ongeveer een half uur lang, gaan we in op onbekende stukjes geschiedenis: een burgemeester die geëxecuteerd werd, een man die mensen hielp ontsnappen uit een werkkamp. Het is goed dat er aandacht wordt gevraagd voor de werkkampen, waarvan er veel geweest zijn, waarbij veel niet meer in de publiciteit komt. Eerder schreef ik over het boek Wij hadden het leven lief van Janne IJmker, dat ook over de werkkampen gaat.

Schrijnend is het verhaal van een verzetsgroep in Deventer, die op de dag van de bevrijding terechtgesteld werd. Op één persoon na, die onbedoeld het oppakken van de groep veroorzaakte.

Vaak zijn er amateurhistorici, leden van een historische kring bijvoorbeeld, die zich met de plaatselijke geschiedenis hebben beziggehouden. Soms heeft dat audio-opnamen opgeleverd, die nu, jaren later soms, weer ten gehore gebracht kunnen worden. Dan kunnen we de stem van de betrokkene horen, waardoor de geschiedenis dichtbij komt.

Zwijgen

De mensen die geïnterviewd worden, zijn zo mogelijk de kinderen van de betrokkenen. Voor de zoveelste keer blijkt weer dat mensen over veel gezwegen hebben. De oorlog was achter de rug en over wat er gebeurd is, werd niet meer gepraat. Er werd ook niet naar gevraagd, of er werd tevergeefs naar gevraagd.

Verstilde verhalen is een mooie podcast, die helemaal past in de publiciteit rond vijfenzeventig jaar bevrijding. Niet alleen zit je als luisteraar dicht op wat er gebeurd is, maar ik kan me voorstellen dat je in het vervolg ook beter let op al die monumenten die je tegen kunt komen.

Op de site vind je een overzicht van de afleveringen. Als er zo veel monumenten zijn, zouden er ook veel afleveringen mogelijk moeten zijn. Ik neem aan dat er nu twaalf uitzendingen gepland zijn (als er geen uitzending over de Antillen is). Maar wellicht kunnen er meer seizoenen volgen. Ik stem vóór.

Alle wegen leiden naar Morricone

Als je de jaren zeventig bewust hebt meegemaakt, denk je bij de naam Ennio Morricone al gauw aan de film Once Upon a Time in the West (1972). Iedereen had een cassettebandje of LP met die muziek. Voor zover ik me herinner stond de LP enkele jaren in de LP-top.

Maar Morricone heeft (veel) meer gecomponeerd en zijn oeuvre groeit nog steeds: de man blijkt nog steeds te leven. Jet Berkhout kwam ook tot de ontdekking dat Morricone nog leeft en bovendien dat hij nog op tournee is en concerten geeft. Wat drijft zo iemand die de negentig gepasseerd is om zo met de muziek bezig te zijn? Dat zou ze hem willen vragen.

We kennen Berkhout van de vrolijke podcast Beethoven is meer dan een hond. Die podcast maakte ze samen met iemand anders. Nu staat ze er alleen voor. Ze doet verslag van haar zoektocht naar Morricone, een zoektocht die soms iets wegheeft van een jacht.

Kenners en verzamelaars

Ze gaat op bezoek bij kenners en verzamelaars en luistert zich in in het werk van Morricone. Bovendien gaat ze Italiaans leren, want Morricone spreekt alleen Italiaans. Vooral dat laatste is wel een teken van de gedrevenheid waarmee Berkhout zich in het project heeft gestort. Ze doet er alles aan om Morricone te spreken te krijgen.

Ze gaat naar een concert in Luca (dat misschien wel Morricones laatste concert is) en legt contact met  de beide zonen van de componist. NPO Radio 4 is zelfs bereid om een certificaat in het leven te roepen dat overhandigd kan worden aan de meester.

Berkhout is een prettig persoon om te volgen. De toon is de praattoon, ook als ze teksten leest en de stem is helder. Af en toe moet je een 'Fuck!' of 'Fucking hell!' voor lief nemen, maar misschien is dat een 'generatiedingetje' zoals leden van een jongere generatie zouden zeggen. Soms is ze wat bakvisachtig in haar idolatrie.

Te weinig muziek

Wel vind ik dat er veel te weinig muziek in podcastserie zit. Je kunt op Spotify een speellijst beluisteren, maar ik had graag gezien dat de muziek een substantieel onderdeel van de podcast geweest was en dat er niet alleen maar hier en daar een snippertje te horen was of een stukje op de achtergrond waaroverheen gepraat wordt.

Al eerder heb ik verwezen naar de Belgische zender Klara, waar men minder bang is dat luisteraars afhaken bij langere stukken muziek en ik zou ook de podcast De Bach van de dag kunnen noemen, waar het ook echt tijd genomen wordt voor de muziek.

Gelukkig krijgen we in de eerste afleveringen wel aardig wat over de muziek te horen en ook over wat er nu zo goed of in ieder geval zo kenmerkend aan is. Later wordt het meer de queeste van Jet. Best spannend, maar daar raakt de muziek soms wat op de achtergrond.

Afloop van de zoektocht

Hoe de zoektocht afloopt en of Berkhout Morricone daadwerkelijk te spreken krijgt, laat ik natuurlijk in het midden. Wie het wil weten, beluistere de podcast. Dat is overigens geen straf. Ik heb drie afleveringen per dag tot mij genomen en toen was het verzadigingspunt nog niet bereikt. Maar je kunt de podcast natuurlijk ook uitsmeren over een langere tijd.

Wel wil ik een vraagteken plaatsen bij de titel: leiden alle wegen wel naar Morricone? Berkhout komt ook geregeld op doodlopende wegen terecht. Maar goed, binnen de filmmuziek leiden natuurlijk wel veel wegen naar het werk van de componist.

Meer weten? Op de site vind je alle afleveringen.