Podcast: Op houten banden, Filosoofje, Een dik uur Ischa op de radio

Weer drie podcasts: over de bevrijding, in de vorm van een gedateerd jongensboek, over levensvragen, in de vorm van gesprekken met en door kinderen en over Ischa Meijer, waarbij ik me even niet kon inhouden en meer heb geschreven dan de bedoeling was.

Op houten banden

Er is veel aandacht voor de bevrijding, vijfenzeventig jaar na 1945. Het Nationaal Comité 4 en 5 heeft een podcast ontwikkeld voor kinderen: Op houten banden. Het is het verhaal van de vijftienjarige Leendert, die in Zeeland woont en in 1944  daar de bevrijding meemaakt.

Leendert wordt belast met een bijzondere opdracht: hij moet, op een fiets met houten banden, naar Groningen, waar zijn oma woont. Er is daar een verrader bij het verzet en dat kan veel mensen het leven kosten. Leendert moet de verzetsgroep gaan waarschuwen.

Omdat Leendert een heel eind door Nederland gaat, kan hij waarnemen hoe de bevrijding in verschillende delen van het land dichterbij komt. Zeker omdat Leendert bepaald niet snel is en maanden over de reis doet.

Lespakket

Ik kan me wel voorstellen dat het verhaal van Leendert een aanleiding is om het in de les te hebben over de bevrijding en ook over wat vrijheid voor ons nu betekent. Er is een handleiding en een lespakket ontwikkeld die daarbij kunnen helpen.

Maar een groot bezwaar is wel dat deze podcast het verhaal vertelt zoals we dat al te vaak hebben gehoord: de oorlog als een spannend jongensboek. Het waren de verhalen die ik in mijn jeugd las, zo ongeveer in de jaren zestig. Leendert is de held die toch maar mooi in zijn eentje door heel Nederland gaat. Lekker voor de identificatie, maar ook een nogal eenzijdig beeld van wat oorlog inhoudt.

Niet geloofwaardig

Erg geloofwaardig is het verhaal niet. Er is verraad in het spel, dus de verrader moet zo snel mogelijk ontmaskerd worden, lijkt me. Dat Leendert op pad wordt gestuurd, kan nog wel: hij is waarschijnlijk minder verdacht dan een volwassene. Maar dat hij maanden over de tocht doet en pas aankomt als Groningen zo ongeveer bevrijd wordt, kan niet de bedoeling zijn. Eigenlijk is zijn tocht dan zinloos geweest. Na de bevrijding zal een verrader niet zo veel kwaad meer kunnenn doen. Hoeveel slachtoffers zijn er gevallen door het getreuzel van Leendert?

De voice-over wordt ingesproken door een jonge vrouw die duidelijk van nu is. Dat is geen bezwaar. Maar de uitspraak van het Nederlands door Leendert en Jet (die het laatste stukje met hem meereist) is duidelijk van nu en ook nog uit het westen of het midden van het land.

Veel volwassenen in de podcast hebben juist een lokale kleur in hun spraak en dat is goed getroffen. Maar dat de twee pubers zo'n ander soort Nederlands spreken dan hun ouders is niet waarschijnlijk. Ook uitdrukkingen als 'valt het kwartje nu pas?' en 'Dat meent u niet!' zijn echt niet uit de jaren veertig.

Houterig acteren

Verder wordt er bij sommige dialogen wel erg houterig geacteerd. Je hebt dan het idee dat je naar een amateuristisch hoorspel aan het luisteren bent. Ook zijn sommige scènes slecht doordacht. Leendert heeft een fiets met houten banden, maar op een gegeven moment breekt er een stuk uit zijn wiel. Het is niet zo waarschijnlijk dat zijn fiets niet alleen houten banden, maar ook nog een houten wiel had.

Op houten banden is een podcast die het zal moeten hebben van wat de docent van de lessen maakt. Het podcastverhaaltje op zich stelt niet zoveel voor.

Filosoofje

Hoe kwam ik toch bij de podcast Filosoofje? In welke stoel lag die toen ik er per ongeluk op ging zitten? Ik weet het niet meer. Maar ik heb ooit de afleveringen gedownload en nu heb ik ze beluisterd. 

Op de website wordt de podcast 'Een must voor in de klas en aan de keukentafel om het gesprek aan te gaan' genoemd. Dat bekt niet alleen niet zo goed, maar het is natuurlijk ook onzin. Alsof we zonder deze podcast het gesprek niet aan zouden kunnen gaan met kinderen. 

Maar goed, een podcast moet je beoordelen op wat je hoort en niet op wat de makers erover schrijven. In Filosoofje horen we gesprekken met kinderen. De podcast richt zich op kinderen tussen negen en twaalf jaar oud. 

Vragen en stellingen

In elke aflevering is er een volwassene, Maaike Merckens, die met een groepje kinderen praat over intrigerende vragen en stellingen, zoals: 'Wat is het verschil tussen jongens en meisjes?' 'Je kunt je nooit vervelen' en 'Kun je zelf bepalen wie of wat je later wilt zijn?' De volwassene beperkt zich tot het stellen van vragen en soms een samenvatting of een conclusie. Dat is een mooi bescheiden rol, die ze goed volhoudt. 

De kinderen denken en praten. Soms worden ze op gang gebracht door bijvoorbeeld een gedicht. En dan hebben ze verder eigenlijk nauwelijks aansporing nodig. De kinderen zijn verbaal behoorlijk begaafd, maar misschien vind ik dat omdat ik niet zo'n duidelijk beeld heb van kinderen van die leeftijd of omdat ik ze structureel onderschat. 

Ruimte

Het mooist vind ik de ruimte die de kinderen elkaar geven. Ze hoeven elkaar niet te overtuigen: de een vindt dit en de ander vindt iets anders - geen probleem! Ook beseffen ze het verschil tussen wat ze vinden en hoe het is. Dat je wel kunt zeggen wat je vindt, maar dat dat nog niet wil zeggen dat dat een onomstotelijke waarheid is. Je zou willen dat veel mensen met massieve meningen, die zich zwaar bewapend op Twitter begeven, iets zouden hebben van de instelling van deze kinderen. 

Zoals gezegd: de podcast is bedoeld voor kinderen en ik kan me goed voorstellen dat de gesprekken de kinderen aanzetten tot denken. Maar voor volwassenen is de podcast ook interessant. Tenminste als je er niet van uitgaat dat je de antwoorden al weet, maar oprecht geïnteresseerd bent in de vragen. 

De afleveringen zijn ongelijk van lengte: van nog geen vijf minuten tot bijna twintig. Daar hou ik wel van: de lengte laten bepalen door de loop van het gesprek en niet door het format. Je vindt alle gesprekken hier, waar je ook nog kunt doorklikken naar andere podcasts voor kinderen. 

Een dik uur Ischa op de radio

Het is vijfentwintig jaar geleden dat Ischa Meijer overleed en dat betekent publiciteit: een boekje van Gijs Groenteman dat opnieuw verkrijgbaar is, een dikke bloemlezing met Meijerstukken, verzameld door Ronit Palache, en op de radio en het net botste ik aan alle kanten aan tegen interviews, praatprogramma's, documentaires. Op de tv zal het wel niet veel anders zijn geweest, maar dat laat ik eigenlijk altijd aan me voorbij gaan.

Bij de VPRO is er heel veel Ischa te beluisteren. Meer dan vierhonderd uur, wordt er gefluisterd en geschreven. Wie wil, kijke en klikke hier. En er is een podcast, Een dik uur Ischa op de radio, van Anton de Goede. Dat is alleen al mooi vanwege de prachtige stem van die man.

In de inleiding van elke aflevering wordt verteld dat het het vijfentwintigste sterfjaar is van Ischa Meijer, wat een beetje de suggestie wekt alsof Meijer een doodsstrijd van vijfentwintig jaar aan het vechten is. Maar goed, dat is een kleinigheid.

Herinneringen

Ik herinner me Ischa Meijer als interviewer: de stem van Cor Galis, de muziek en vooral de onvoorspelbare gesprekken, waarvan me altijd het 'Why?' bij zal blijven. Maar ik geloof niet dat ik me zijn geïnterviewden herinner. En in hoeverre is mijn geheugen betrouwbaar? Ik kan mij niet voorstellen dat mijn ouders de radio aan hadden staan als Meijer te horen was. Het moet dus op mijn kamer zijn geweest dat ik de interviews hoorde. En toch zie ik in gedachten de keuken voor me. Misschien omdat de radio van mijn ouders zo verbonden is met die keuken.

Natuurlijk wist ik indertijd wie Ischa Meijer was. Ik herinner mij dat ik de recensies van zijn boeken las. Ik knipte indertijd alle recensies uit in en bracht die onder in een knipselarchief, compleet met heuse kaarten. Later heb ik het hele zwikje weggegeven aan een leerling.

Vreemd genoeg is me van die recensies niet veel bijgebleven. Alleen de tekening van Siegfried Woldhek bij het stuk over Hoeren (1979). Nooit gelezen, overigens, zoals ik geen enkele van zijn boeken ooit las.

Rancuneus

En ik herinner me een rancuneus interview met Meijer, waarin hij geen spaan heel liet van de manier waarop zijn ex, Jenny Arean, 'Body and Soul' van Cole Porter zong. Dat deed ze in haar eerste solovoorstelling, Gescheiden vrouw op oorlogspad (1985). Daar was ik naar toe geweest en ik had er juist zo van genoten.

Later kocht ik de cd Jenny Arean zingt Ischa Meijer (1991), waarop ook Ischa Meijer te horen is. Daar heb ik goede herinneringen aan.

Niet dat dit nu allemaal iets met de podcast te maken heeft, maar wel met het hoofd waarmee ik naar de podcast luister. En het resoneert allemaal mee als ik Ischa Meijer weer hoor.

Jeugdsentiment

Aan de ene kant port het weer horen van radiowerk van Meijer met een elleboog in de ribben van mijn jeugdsentiment en dat is prettig, aan de andere kant hoor ik veel nieuws.

De eerste aflevering van Een dik uur Ischa op de radio is een documentaire. Die is soms wat hijgerig gemonteerd: steeds als je wilt blijven luisteren, gaat het over op een volgend moment. Daardoor raakte ik licht geërgerd, maar ik bleef wel geboeid luisteren.

In de volgende afleveringen is er een gast met wie De Goede praat over Ischa Meijer. De gast heeft uitgezocht wat zij of hij terug wil horen. Dat wordt gedraaid (zeg ik nog steeds, terwijl er natuurlijk al niets meer gedraaid wordt) en dan wordt er, na afloop en ook al halverwege, over gepraat, waardoor het Meijerstuk context krijgt.

Ik geniet daar zeer van. Al meteen van de aflevering met Ronit Palache, die een gesprek met Andreas Burnier laat horen. Van Burnier heb ik wel een handvol boeken gelezen. Maar vooral: wat een prachtig gesprek! Je merkt hoe geïnteresseerd Meijer is en hoe gretig hij luistert. Burnier en Meijer halen het beste uit elkaar naar boven.

Broekzakken vol genot

Toen was ik dus al verkocht en de volgende afleveringen (met Jan Haasbroek, Karin Bloemen en Jeroen Meijer, zoon van-) waren ook al goed. Of zou ik al bij voorbaat hebben besloten dat ik alles goed vond? Geen idee en eigenlijk doet dat er ook niet toe. Tenminste voor mij. Ik geniet en prop mijn broekzakken vol met dat genot.

Als een nieuwe aflevering van Een dik uur Ischa op de radio in mijn iTunesboxje valt, krijgt die nauwelijks de tijd om af te koelen: meteen consumeren, meteen genieten. Dus: dank, dank, podcastmakerd! Snel, snel naar de site of waar dan ook voor alle afleveringen!