De beesten (Gijs Wilbrink)

Mensen zeggen altijd dat ze in de vakantie willen gaan lezen. Dat lijkt me een goed idee, maar ik snap niet zo goed waarom ze het buiten de vakantie dan niet of zo weinig doen. Een half uurtje per dag zou toch te halen moeten zijn en daarmee kun je al heel wat boeken tot je nemen. 

Maar ook ik heb perioden gehad dat mijn hoofd zo vol zat dat het van lezen niet kwam. Ik miste het dan wel altijd. En ik heb stapels boeken die ik nog wil gaan lezen en waarop ik mij verheug. Nooit zal ik door die stapels heen komen. Op dit moment lees ik Het lied van ooievaar en dromedaris van Anjet Daanje. Dat kreeg ik al in september van vorig jaar cadeau. Ik wissel het boek af met een boek over het manneneiland (over het laatste oorlogsjaar in de Betuwe) en stukjes van dominee ds. O.G. Heldring (uit de negentiende eeuw), waarvan er verschillende in dialect zijn. En met strips. 

Twee verhaallijnen

Nu naar het boek dat je uitstekend mee zou kunnen nemen op vakantie, want ik schat dat het een goede reisgenoot is: De beesten van Gijs Wilbrink. Het boek kent twee verhaallijnen. In de ene leren we een gezin kennen, broers en een neefje, dat zich op de rand van de illegaliteit beweegt en vaak ook over die rand. Stropers, ruwe gasten, duistere zaakjes. Hun kleine neefje, Tom Keller, wordt daar al vroeg bij betrokken. Daar opent het boek al mee:

Ik wil niet veel zeggen, maar volgens mij ging het al mis met Tom Keller toen die twee ooms hem 's nachts meenamen naar het bos en hem dingen lieten doen die een jongen van negen nog lang niet zou moeten doen. Zijn vader Frank kon het er ook niet mee eens zijn geweest. Of eigenlijk denk ik dat Frank van niks wist, zelfs al zat hij in die tijd nog niet vast. 

Later zal Tom meer zijn eigen gang gaan en het motorcrossen ontdekken. Hij wordt een kampioen, doet mee aan races over de hele wereld en ontgroeit zo eigenlijk het dorp.  

Dorpsgemeenschap

De dorp ligt ergens in de Achterhoek. Het is een kleine gemeenschap waar de mensen goed op de hoogte zijn van wat anderen uitspoken. De verteller lijkt iemand die een beetje aan de kant staat, maar die wel van alles op de hoogte is. Het duurt een tijdje voor je weet naar wiens of wier stem je luistert. 

Ik moest hierbij denken De helaasheid der dingen, waarin ook verteld wordt hoe iemand opgroeit bij vrij ruwe ooms. De hoofdpersoon, die intussen vader is, gaat terug naar het dorp Reetveerdegem. De nadruk ligt op wat er vroeger gebeurd is. 

Ook bij De beesten is er een verhaallijn in een latere tijd, 1995/1996. Een jonge vrouw, Isa, bevindt zich in een stedelijke omgeving, alternatief, activistisch. Ze gaat bijvoorbeeld mee met een groep die een soort dierenbevrijdingsfront is. Ze kampt met het loskomen van een verslaving aan blowen, met relaties, met zichzelf. Dan krijgt ze het bericht dat haar vader verdwenen en ze besluit terug te keren naar haar moeder.

Al snel heb je in de gaten dat die vader het vroegere jongetje Tom Keller is. Hij is weinig mobiel, want er is iets met zijn been, maar blijkbaar heeft hij toch de kuierlatten genomen. 

Je onttrekken aan je bestemming

Als lezer kom je stukje bij beetje te weten wat er in het verleden is gebeurd en ook leer je Isa steeds beter kennen. Ze is ooit de dorpsgemeenschap ontvlucht om naar de kunstacademie te gaan, maar ze vraagt zich af of ze daar wel goed aan gedaan heeft. 

Ja, misschien moet alles weer normaal worden. Goed voor je ouders zorgen, en intussen hier, thuis, er maar het beste van maken. Peuk op de lip, fles bocht in de hand, dansen in de woonkamer en meeschreeuwen met Bon Jovi of wat er dan ook toevallig op de televisie voorhanden is. Niet kieskeurig zijn. Schouderophalen door het leven, 'naja toe dan maar' mompelen bij alle rotzooi die je overkomt, door naar de volgende klootdag.

Kun je je eigenlijk wel onttrekken aan je bestemming, aan je gemeenschap? Kun je daarvan wel vervreemden, of blijft die gemeenschap altijd in je zitten? Isa twijfelt tussen terugkeren of een radicale daad stellen. 

Spanning

De beesten is buitengewoon spannend. Langzaam wordt er toegewerkt naar een hoogtepunt, waarvan je je afvraagt hoe dat in vredesnaam moet aflopen. Wilbrink stelt je daarin niet teleur, maar ik wil je leesplezier niet vergallen, dus ik hou even voor me wat er gebeurt. 

Wanneer hoor je ergens bij? Hoe lang blijf je een buitenstaander? Ben je vrij om te kiezen? Allemaal vragen die opkomen tijdens het lezen en die ook herkenbaar zijn voor mensen die in een compleet andere omgeving zijn opgegroeid. 

De titel zou kunnen verwijzen naar de nertsen die een oudoom van Isa houdt en naar de konijnen die gestroopt worden, maar je kunt je ook afvragen of er in dit boek geen mensen rondlopen die je beesten kunt noemen. En dan zijn er de beesten in het hoofd. 

Vlak voor de start van een motorcross, lijkt het geluid van de motoren op een reusachtig gezoem, maar dat gezoem is soms ook in het hoofd van iemand. Het zijn de gedachten die rondzoemen of het schuldbesef of wat je ook maar dwars kan zitten. 

De beesten is een heerlijk boek dat je terugplaatst in twee verschillende tijden. Een enkele keer dacht ik iets te lezen dat niet helemaal klopte. De uitdrukking 'hier gaat ze wel lekker op' bestond volgens mij nog niet in de jaren negentig. Maar goed, het zijn kleinigheden en ze komen niet veel voor. 

Lezen!

Het verhaal is spannend en voert je gemakkelijk mee. En passant krijg je de thematiek mee. Hoewel de setting veraf lijkt te staan van de meeste lezers, is er op thematisch niveau zeker verbinding mogelijk. Dat helpt, al is het misschien niet eens nodig. 

Als ik het goed begrepen heb, verkoopt het boek goed en dat snap ik wel. Een goed verhaal in een niet alledaagse setting, meeslepend geschreven. Lezen!