Het moois dat we delen (Ish Ait Hamou)

Het gebeurt niet vaak dat ik een boek zonder context lees. Meestal weet ik wel iets van de auteur of heb ik een ander boek van haar of hem gelezen. Soms heb ik al een recensie onder ogen gehad of een interview gehoord. Bij Het moois dat we delen (2019) van Ish Ait Hamou ontbrak voor mij de context echter geheel. 

Het boek stond op een boekenlijst voor een Staatsexamen dat een collega van me afnam; ik schreef het protocol. Ik kende het boek niet, maar ze verzekerde me dat het een goed boek was en daarom nam ik het later mee uit de bibliotheek. 

Nooit eerder hoorde ik van Ish Ait Hamou en de uitgever Angèle was me ook al onbekend. Geen idee in welke hoek ik het boek moest plaatsen. Ik begon volkomen blanco aan het leesavontuur. Al gauw kwam ik erachter dat Het moois dat we delen een jeugdboek is. Tenminste, zo heb ik het gelezen. 

Van Zij en Hij naar Wij

Het boek is verdeeld in vier delen: 'Zij', 'Hij', 'Hij & Zij' en 'Wij'. 

In 'Zij' staat Soumia centraal, een vrouw van 27, die bij haar vader en haar broertje van 11 woont. Ze heeft vijf jaar in de gevangenis gezeten en is nu net weer vrij, maar het leven valt haar zwaar: 'Ik dacht dat het moeilijkste achter de rug was, maar het dringt tot me door dat het nu pas echt begint.' Ze sluit zich op in haar huis, het liefst in haar kamer en vermijdt het contact met iedereen. 

Soumia is landelijk bekend als 'de taxi-terroriste' en ze vermoedt dat ze intussen door iedereen uitgekotst is. Met haar broertje Karim gaat het niet goed op school. Gelukkig heeft hij het voetbal, waarbij hij succesvol is. 

Terroristische aanslag

Niet alles uit het boek zal ik hier onthullen, maar je komt erachter dat Soumia betrokken is geweest bij een terroristische aanslag. Wellicht herinneren mensen zich de aanslagen van maart 2016 in Brussel nog, op de luchthaven en de metro. Die zullen model gestaan hebben voor wat er gebeurt in Het moois dat we delen. 

Het lukt Soumia niet om een baan op haar niveau te vinden, maar Hassan, de eigenaar van een winkel, wil haar wel in dienst nemen. Hij laat haar boodschappen bezorgen. 

Zo komt ze in contact met Luc, die centraal staat in het deel 'Hij'. Hij is vierenveertig jaar lang getrouwd geweest met Maria, maar ze is hem een aantal jaren geleden ontvallen en hij vereenzaamt. Hij gaat nog wel naar de plaatselijke voetbalclub, waar hij topscorer aller tijden is. Soumia komt bij hem over de vloer, onder een andere naam, maar hij weet zij is en besluit haar een kans te geven. 

De eerste twee delen in het boek vind ik aardig, je leest er vlot doorheen en je hebt het idee dat ze ook wel echt ergens over gaan, maar ik wordt pas gegrepen door het derde deel, 'Hij & Zij', afwisselend door Luc en Soumia verteld. 

Erbij horen

Soumia worstelt met haar identiteit, wie kan ze nog zijn, nu iedereen haar ziet als een terrorist? Ook haar broertje heeft daar last van en het zijn van iemand met een dubbele nationaliteit is toch al lastig:

Het is moeilijk om aan broertje uit te leggen wat hij is. Ik weet zelf amper wie of wat ik ben. Ik heb me altijd afgevraagd of wij op onze manier Belg mogen zijn of dat er maar één manier is om het te zijn. We kunnen wel geloven dat we Belg zijn, maar het zal altijd een kruising zijn tussen wie we willen zijn en wat anderen ons toelaten te zijn. 

Dat Hassan Soumia een baantje heeft gegeven is een opsteker voor haar, zeker als ze een band opbouwt met Luc, met wie ze na het bezorgen altijd nog even thee blijft drinken. 

Er schieten tientallen gedachten door mijn hoofd. Ik verwerp ze allemaal, behalve die ene. Dat er iemand is die om mij vraagt. Opnieuw heeft iemand me nodig. Ook al is het voor een pot wortelen. 

Hoe verschillend hun achtergrond ook is, ze delen het lot van de eenzaamheid. Ook al komen Soumia en Luc nader tot elkaar, in de omgeving hebben mensen daar zo hun gedachten over. Waar dat doet leidt, zal ik hier niet onthullen. 

Ish Ait Hamou maakt goed duidelijk hoe makkelijk mensen oordelen, hoe weinig mensen bereid zijn echt met elkaar in gesprek te gaan en echt naar elkaar te luisteren en ook wat het kan betekenen als dat wel gebeurt. 

Losse eindjes

Niet alles in het boek vind ik goed. Soms zijn er, voor mijn gevoel, wat losse eindjes. Soumia heeft een relatie achter de rug. Wat heeft dat met de rest van het boek te maken? Het enige wat ik kan bedenken is dat ze daardoor gelukkig was en dat dat de reden was toen toen twee mensen vroegen of ze wat voor hen wilde doen. Daardoor werd ze uiteindelijk de taxi-terroriste. 

Maar misschien waren ze anders ook wel in gesprek gegaan en Soumia voelde zich hoe dan ook verbonden met de twee:

Ik keek naar hen beiden en dacht aan al het moois dat we deelden. We waren verbonden, familie, niet door bloed maar door onze gedeelde levenservaringen. 

De titel komt ook terug als Luc het heeft over zijn huwelijk met Maria:

Vierenveertig jaar getrouwd blijven doe je door elkaar te vergeven. Dat was het moois dat we deelden. 

Op een gegeven moment wordt Karim afgetuigd. Dat blijft een beetje in de lucht hangen. Het lijkt een losstaand incident, dat verder ook weinig invloed blijkt te hebben. Pas na lange tijd wordt er kort iets over gezegd. 

Datzelfde geldt voor de problemen die Karim op school heeft. Soumia gaat erheen om met de directrice te praten. Daar is ook niet echt een vervolg op. Het is een los element in het verhaal, dat ook achterwege gelaten zou kunnen worden. Verderop wordt het nog een enkele keer geoemd. 

In de dramatische ontknoping toont Ish Ait Hamou zich een goede plotter. Er is daarna nog een kort,  verzoenend slot 'Wij'.

Dader en slachtoffer

Het moois dat we deelden is een confrontatie tussen dader en slachtoffer, zou je kunnen zeggen. Dat is ook het geval in Oroppa, waar het nog wel duidelijker om een dader gaat: iemand die gemarteld heeft. Soumia moet nog erkennen dat een deel van het daderschap ook bij haar terecht is gekomen, ook al had ze geen verkeerde bedoelingen. Dat anderen een bepaald beeld van je hebben is één ding, maar welk beeld heb je van jezelf? En kun je jezelf zo nodig wel vergeven?

In deze roman moest ik een beetje op gang komen, maar uiteindelijk vond ik het een goed boek. Ik denk dat jongeren het met plezier zullen lezen. In België zal het boek misschien nog net wat meer herkenning oproepen dan in Nederland. Het boek is in ieder geval goed verkocht. Ik vond een afbeelding (zie boven) van het boek met daarop een sticker die aangeeft dat er al meer dan 100.000 exemplaren over de toonbank zijn gegaan. Dat dat geheel aan mijn aandacht ontstnapt is, is toch een beetje vreemd. 

Maar goed, ik heb het dus intussen gelezen. Of ik dat ga doen met nog meer van deze auteur, weet ik nog niet. Intussen heb ik alweer een hele stapel nieuwe boeken klaarstaan. Daar ga ik eerst maar eens aan beginnen.