Cécile is 49 jaar oud en is aan een nieuwe fase in haar leven begonnen. Net verhuisd, een huwelijk van tien jaar achter de rug, baan beëindigd. Ze is nog aan het uitzoeken wie ze is in deze nieuwe situatie. Dan vraagt een moeder om even op haar kind, nog geen drie jaar oud, te letten. Maar de moeder komt niet terug en Cécile moet ineens moedertaken op zich nemen.
Dat is de situatie kort na het begin van de roman Naar Lillehammer (2021) van Vonne van der Meer. Cécile gaat zorgen voor het meisje Faith, dochter van Gladys, vier jaar geleden gevlucht uit Nigeria en nu in handen van een man bij wie ze een schuld heeft. Hij heeft haar paspoort in bezit en ze verricht sekswerk voor hem. Ze kan zich niet aan hem onttrekken, omdat er dan een vloek van kracht zal worden.
De droom van Gladys is om zich te vestigen in Lillehammer, waar haar broer woont. Maar daar is voorlopig geen sprake van. Ze houdt wel contact met Cécile, bij wie ze af en toe komt binnenvallen.
Gevaarlijk dicht bij het moederschap
Cécile neemt de opgedrongen moedertaak op zich. Ze menstrueert al niet meer, dus een moederschap op een andere manier zit er niet meer in. Ze weet dat Faith tijdelijk aan haar zorgen is toevertrouwd, maar als het dode lichaam van een zwarte vrouw gevonden wordt, beseft ze dat ze misschien blijvend voor Faith zal zorgen. Achteraf zal ze zeggen dat ze op dat moment dicht, gevaarlijk dicht, het moederschap was genaderd.
Tijdens het verkennen van de nieuwe omgeving (Cécile is net verhuisd), maakt ze kennis met Rogier, die haar helpt met de problemen waarin ze nu terechtgekomen is. Hij stelt zelfs het vakantiehuis van zijn familie, bij Lunteren, beschikbaar voor Gladys en Faith om daar tijdelijk in onder te duiken. Maar is Gladys daar veilig?
Naar Lillehammer is een verhaal met een intrigerend begin, waarin er al gauw verwikkelingen komen. Cécile raakt betrokken bij zaken die misschien te groot en te gevaarlijk voor haar zijn, maar ze heeft zich voorgenomen om Gladys te helpen en daar gaat ze mee door.
Wereldbeelden
Gladys heeft een compleet ander wereldbeeld dan Cécile: ze gelooft in de vloek en ze klopt eerst op een deur voor ze een vertrek binnengaat, omdat er geesten van voorouders in dat vertrek kunnen zijn. Haar dochter Faith heeft een amulet die haar moet beschermen. Cécile draagt een kruisje, maar onder haar kleren.
Ze komt er steeds meer achter dat de wereldbeelden van Gladys en haar misschien minder verschillen dan ze aanvankelijk dacht. Ze gelooft dan misschien niet geesten, maar haar overleden moeder is op een of andere manier nog altijd aanwezig:
Zoveel jaar na haar overlijden kon ze haar moeder soms nog om zich heen voelen, onzichtbaar maar toch aanwezig. Zoals een zwangere vrouw haar kind droeg, droeg zij haar moeder in zich.
Het kwaad, de kwade
Rogier vraagt of ze nooit meegemaakt heeft dat het lijkt of er iets in haar gevaren is. Als Cécile de foto van de dode vrouw moet bekijken en zich afvraagt of dat Gladys is, raakt ze aan iets duisters. Ze beseft dat dit meer is dan de afwezigheid van het goede.
Dat wat toen in haar voer, het kwaad of de kwade, was sterker dan zij. Het kende haar zwakste plek, buitte haar verlangen uit totdat ze net zo bloeddorstig werd als hij en over lijken ging.
Het kwaad of de kwade - het lijkt een beeld van een soort duivel. Ze beseft dat die er is, al kan ze zich geen voorstelling van hem maken, net zomin als van God. Ze merkt wat die kwade kracht in haar teweegbrengt.
Als Rogier zegt dat Gladys zei dat ze niet wist hoe ze hem moest bedanken, zegt Cécile: 'Met haar prachtige lichaam, waarmee anders', wat een gemene opmerking is. Is dat het kwaad dat in haar gevaren is? Later vindt ze dat een te gemakkelijke formulering:
In me voer klink al te machteloos. Ze moest onder ogen zien dat hij nu eenmaal bestond -de stokebrand- en af en toe langskwam. Dat hield je niet tegen, maar het was aan haar of hij snel weer opkraste of bleef plakken.
Je kunt Naar Lillehammer op verschillende manieren lezen. Het is ongetwijfeld een boek over moederschap, maar ook over het kwaad (of de kwade). Gladys ondergaat zelfs een reinigingsritueel om van de vloek bevrijd te worden. Voor Cécile bestaat dat kwaad, maar blijft ze zelf verantwoordelijk voor haar daden.
Het is ook een boek over jaloezie, wat een vorm is van het kwade. Haar ex Fred blijft haar bestoken, eerst met mails, later met foto's en krantenartikelen. Aan het begin van het boek stopt ze alles in een grote envelop en stuurt dat terug. Maar iets van Fred zit er ook in haar als, als ze een vervelend gevoel krijgt als Rogier en Gladys het goed hebben samen.
Gelaagd
Vonne van der Meer verwoordt haar opvattingen niet prekerig. Ze vertelt gewoon een goed verhaal dat je graag wilt volgen. Maar hoe langer je over dat verhaal nadenkt, hoe gelaagder het blijkt te zijn. En passant krijg je allerlei Bijbelse noties mee. Zo is Lillehammer het reisdoel van Gladys, maar het wordt ook beschreven als het beloofde land, of als het landschap uit Psalm 23, de grazige weiden, de stille wateren.
Bovenal is het een warm en menselijk boek. Gladys komt op het pad van Cécile, die net bezig is een vervulling voor haar leven te zoeken. Ze neemt als vanzelfsprekend de taken op zich die voor haar liggen en is ook bereid financiële offers te brengen als ze daarmee Gladys kan redden. Maar misschien redt ze daarmee ook of juist zichzelf.
Ze moet bijvoorbeeld leren om dankbaarheid te aanvaarden. 'Je begint altijd te praten als ik je wil bedanken,' zegt Gladys. Zowel het goede als het slechte in zichzelf zal ze moeten aanvaarden en daar zal ze iets mee moeten doen. Dat moeten we misschien allemaal wel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten