Het is zover (Marijke Höweler)

In de jaren tachtig was Marijke Höweler een bekend schrijfster. Ze had in 1964 al een boek gepubliceerd, Tranen van niemand, maar daar was weinig belangstelling voor. In 1982 probeerde ze het opnieuw met Van geluk gesproken. Het werd onmiddellijk een succes. In een recensie, in het Nieuwsblad van het noorden, werd het 'een superieure satire' genoemd  en dat was niet de enige lof. In tal van kranten vond de roman een positief onthaal. 

Ik herinner me dat Gerrit Komrij het boek ter sprake bracht, maar veel boeken van Komrij heb ik opgeborgen in dozen, achter het schot, en ik kan het nu niet nazoeken. Hij begon over de foto van Höweler op het achterplat. Die zag er volgens hem uit als een compositiefoto van de politie. Komrij had daardoor zo zijn bedenkingen. Maar toen hij de roman ging lezen, viel hij voor de eigen vertelstem van Höweler. 

In recensies wordt vaak het observatievermogen van Höweler genoemd en haar lichte toon. Die toon lijkt wel wat op die van Renate Dorrestein, die een jaar later zou debuteren met Buitenstaanders. De boeken van de twee schrijvers lijken wel op elkaar: ze beschrijven op een wat ironische manier hoe mensen met elkaar omgaan en daarbij schuwen de schrijfsters de ellende niet. In NRC Handelsblad werd niet voor niks gesproken over 'de wrede wereld van Marijke Höweler". 

Andere titels

In 1985 verfilmde Pieter Verhoeff Van geluk gesproken. Intussen had Höweler nieuwe romans geschreven: Bij ons schijnt de zon (1983), Ernesto (1984), Mooi was Maria (1985, verhalenbundel), Tobias (1985), Had maar een kat gekocht (1986), Tragisch wonen (1987, verhalenbundel). 

De meeste daarvan heb ik indertijd gelezen. Ik herinner me dat, naast Van geluk gesproken, vooral Tobias me aansprak, hoewel het ernstiger was dan de voorgaande boeken. Maar de inhoud is eigenlijk weggezakt uit mijn geheugen. Ik herinner me nog wel de omslag: een hoge lucht, geschilderd door Willem den Ouden. 

Oppervlakkig

De critici raakten wel wat uitgekeken op Höweler. Ze vonden dat ze weliswaar een vlotte stijl had, maar dat de verhalen ook nogal oppervlakkig waren, waarop de schrijfster snedig reageerde door te zeggen dat bij haar de diepte aan de oppervlakte zat. 

Van de boeken die ik hierboven noemde, heb ik waarschijnlijk Ernesto en Tragisch wonen niet gelezen. Had maar een kat gekocht staat me bij als een zwak boek en misschien dat ik daarom afgehaakt ben, al heb ik nog wel Dagen als gras (1989) gelezen en dat was het dan. Dat ze later ook nog boeken schreef als Onder de gordel (2002) en Over de streep (2005) is mij indertijd geheel ontgaan. 

En ook Het is zover (1992) kende ik niet. Ik zag het voor een prikkie liggen in een kringloop en toen heb ik het toch gekocht. Intussen heb ik het gelezen. Om maar meteen een oordeel te geven: het leest wel lekker, maar het is geen goed boek. 

Indertijd zal het toch nog aardig goed verkocht zijn. Ik heb de tweede druk, die in dezelfde maand verscheen als de eerste druk, februari 1992. Op 8 februari was ze te gast in de talkshow van Karel van de Graaf, meldt De Volkskrant.

Veel verhaallijnen

Het verhaal van Het is zover is ingewikkeld en wat mij betreft te ingewikkeld: te veel verhaallijntjes, te veel perspectieven, te veel dingetjes die ook wel aardig zijn. Veel toevalligheden, verschillende onwaarschijnlijkheden en een slot dat buiten alle proporties is. 

De hoofdpersoon is Jacob Maria Bok, die een bedrijf heeft dat trainingen in gesprekstechniek geeft. Zijn twee kinderen, Weldon en Sally zijn zeventien en zestien jaar oud. Hij heeft hun wijsgemaakt dat hun moeder Lisa overleden is toen zij klein waren, maar hij heeft Lisa achtergelaten in Mexico, waar ze samenleeft met een oorlogsmisdadiger, Dieter Kranz, die een onopvallend leven probeert te leiden. 

Jacob heeft een vriendin in Brussel, Josje, maar hij kan niet met haar trouwen, omdat hij strikt genomen nog getrouwd is. Hij komt in het nauw als zij toch op een huwelijk aandringt. 

Als Jacobs chauffeur een zwaar verkeersongeluk krijgt, komt er een nieuwe chauffeur in huis, Tempelton, die een connectie blijkt te hebben met een organisatie die de belangen van oorlogsmisdadigers behartigt. Verder ontdekt Weldon dat hij op mannen valt en raakt hij gecharmeerd van Tempelton, is er gedoe met school, waar gefraudeerd wordt, brengt Jacob zich in een positie waarin hij gechanteerd kan worden, heeft Dieter, ach gut toch, ook nog een moeilijke jeugd gehad bij een schreeuwende vader en er is sprake van dat Sally haar vader zal gaan opvolgen. En dan dreigen de kinderen er ook nog achter te komen dat hun moeder nog leeft. 

Gezocht en onnatuurlijk

Dat laatste is natuurlijk van belang, maar van veel andere verhaallijnen kun je je afvragen of ze niet gemist hadden kunnen worden. Heel vaak komen wendingen gezocht en onnatuurlijk over en is de samenloop van omstandigheden net te toevallig. Höweler houdt een vrij montere toon, die wel aangenaam leest, sommige dialogen zijn sterk: er wordt dan met weinig woorden veel gezegd en het gesprek blijft natuurlijk. Dat is een aangename kant van het boek. 

Maar het boek is eigenlijk geen eenheid. Door al die verschillende verhaallijnen, moet er verschillende keren gewisseld worden van vertelperspectief. Soms wordt er verteld in de hij-vorm, soms in de ik-vorm en daarvan kon ik het diepere plan erachter niet ontdekken. 

Het slot zal ik niet verklappen, mocht er toch nog iemand deze roman willen gaan lezen, maar dat is zo onwaarschijnlijk, dat ik er alleen maar om kon grinniken. Ongeloofwaardig, veel spektakel. De lezer blijft zitten met allerlei losse eindjes, die er blijkbaar niet toe doen. 

Geen eenheid

Dat ik tot voor kort nooit gehoord had van Het is zover is niet zo gek. Het is in mijn ogen geen goede roman. Höweler schrijft zeker goede scènes en goede dialogen, maar het verhaal wil maar geen eenheid worden en hangt van toevalligheden aan elkaar. 

Misschien moet ik haar laatste twee romans nog een keer een kans geven. Het zou wel jammer zijn als de naam van Marijke Höweler helemaal onder het stof verdwijnt. De roman Van geluk gesproken verdient het nog steeds om gelezen te worden en ik zal ook eens opzoeken waarover Tobias ging. Die roman is wellicht het herlezen waard. 

Het zou mooi zijn als er hier en daar een lezer zou zijn die ineens het werk van Marijke Höweler ontdekt en dan kan genieten van bijvoorbeeld Van geluk gesproken. Het is zover mag verder wel vergeten worden.