De dochter (Jessica Durlacher)

Er is geen goede reden voor, maar tot voor kort had ik geen enkel werk van Jessica Durlacher gelezen. Het kwam er niet van en ik weet niet waarom. Eigenlijk had ik best vertrouwen in haar boeken en ze leken me ook wel interessant, maar ik heb de romans niet aangeschaft, niet geleend, nooit ingekeken. 

Tijdgebrek is natuurlijk wel een excuus, maar ik had ook boeken van andere schrijvers kunnen laten liggen en die van Durlacher wel kunnen lezen. Maar goed, niet gebeurd. 

Intussen heb ik overigens een begin gemaakt met het lezen van haar oeuvre: ik las De dochter (2000). 

Max en Sabine

De verteller in de roman is Max Lipschitz. Bij het begin van het boek, het is dan 1982, is hij 23 jaar oud. Zijn vader heeft het concentratiekamp overleefd, maar vertelt daar niet veel over. Diens zus, die ongeneeslijk ziek is, zoekt haar broer op en vertelt juist veel over de oorlog. De familie bezoekt het Anne Frankhuis en daar ontmoet Max Sabine Edelstein, die twee jaar jonger is dan hij. 

Max en Sabine krijgen een relatie, maar op een dag verdwijnt ze. Hij zoekt haar, maar vindt haar niet. Intussen leeft hij zijn leven zonder haar en wordt uitgever. Zeventien jaar later ontmoet hij Sabine weer als hij voor de Buchmesse in Frankfurt is. Ze blijkt de rechterhand te zijn van Sam Zaidenweber, een oude man, die bekend is vanwege zijn films. Max gaat met Sam samenwerken; hij zal diens autobiografie uitgeven. 

Max en Sabine zijn weer een tijdje bij elkaar, maar dan verdwijnt Sabine voor de tweede maal. Het blijkt allemaal te maken te hebben met wat er in de oorlog gebeurd is. Max speurt tot hij weet hoe hij zit. 

Geconstrueerd

De dochter leest prettig. Je kunt een hoog leestempo aanhouden en er gebeurt genoeg dat je voortdrijft. Vooral de twee verdwijningen van Sabine werpen vragen  op waarop je een antwoord wilt. De plot heeft wel iets geconstrueerds, maar dat is meer een constatering achteraf. Tijdens het lezen had ik daar minder last van. Uiteindelijk klopt alles keurig en, dat verklap ik maar vast, op de laatste pagina heeft Max Sabine weer aan de telefoon. Dat is een open einde, want je weet natuurlijk niet of ze elkaar weer zullen ontmoeten en hoe dat verder gaat, maar het heeft toch iets afgeronds. 

Het was me allemaal te netjes, te kloppend, te bedacht. Maar als ik dat zo opschrijf, klinkt dat vrij negatief en ik heb ook genoten van De dochter. Ik denk dat dat komt door hoe Max in zijn hoofd bezig blijft met Sabine en hoe hij haar meteen weer wil ontmoeten als hij weet dat ze in de buurt is. Het oude vuur flakkert meteen weer op. Zij vult zijn hele hoofd, zodat hij zijn taken verwaarloost. Dat is een boeiende liefdesgeschiedenis. 

Vader en dochter

De titel slaat op Sabine, die een niet zo sterke band met haar vader heeft. Als Max erbij is als de twee elkaar ontmoeten, begroeten ze elkaar met 'Vader' en 'Dochter'.  De verhouding tussen Sam en Sabine is ook die van een vader en een dochter, al heeft het een tijdje de schijn dat het een andersoortige relatie is. 

Er is veel gezwegen over het oorlogsverleden van de vaders (ook die van Max) en er zijn ook leugens verteld. Hoe dat precies zit, vertel ik maar niet, omdat er voor toekomstige lezers ook nog wat te ontdekken moet zijn. 

Max en Sabine zijn oorlogsslachtoffers van de tweede generatie, maar wat betekent dat als je niet precies weet wat er in die oorlog gebeurd is? En als dat verleden anders blijkt te zijn dan je dacht, word jij daar dan iemand anders van? Je bent immers mede bepaald door het verleden van je vader. 

Doorwerking van de oorlog

Bij conflicten kan de vader van Max in de slachtofferrol kruipen en zeggen dat hij het toch nooit goed kan doen of nog sterker: Die Juden sind an Allem schuld. Dat zegt hij dan tegenover zijn kinderen, die ook Joods zijn. 

Max leeft in vrijheid en hij heeft alle kansen, in tegenstelling tot zijn vader toen die op dezelfde leeftijd was. Max: 

Ik geloof dat ik altijd behoorlijk in mijn maag gezeten heb met al die toekomst die ik steeds maar had, met al die mogelijkheden. Ik geloof ook dat ik uit solidariteit heel lang zo min mogelijk plezier heb gemaakt. 

Max voelt zich schuldig omdat hij vaak niet aan de oorlog van zijn vader en aan het kamp denkt. 

De oorlog bepaalt ook het leven van degenen die hem niet meegemaakt hebben. Dat weet Durlacher goed over te brengen. 

Stijl

Stilistisch is De dochter niet bijzonder, maar ook niet zo slecht als ik in een recensie las. Het is vooral vlot geschreven, met meer aandacht voor het verhaal dan voor de zinnen waarin het verteld wordt. Daar is niet zoveel mis mee, lijkt me. Het boek leest ook goed en ik heb er geen spijt van dat ik het gelezen heb. 

De dochter is een vroege roman van Durlacher. Daarna schreef ze bijvoorbeeld nog Emoticon (2004), De held (2010) en De stem (2021). Misschien moet ik een van die boeken ook nog een kans geven.