Posthumus (Pieter van Oudheusden / Jeroen Janssen)

In 2013 overleed Pieter van Oudheusden. Hij had heel wat scenario's voor strips op zijn naam staan.  Blijkbaar had hij op dat moment nog wat in portefeuille, want onlangs is er nog een werk van zijn hand verschenen: Posthumus, met tekeningen van Jeroen Janssen.

Posthumus gaat over een van de grote componisten, Franz Schubert. Hij had een razend componeertempo. Toen hij op 31-jarige leeftijd overleed, had hij een schat aan composities op zijn naam staan.

Zijn hele leven lang heeft Schubert moeten sappelen om rond te komen. Wel kreeg hij waardering: Beethoven ontwaarde een goddelijke vonk in Schubert. Maar Goethe keek niet eens naar de muziek die Schubert bij zijn gedicht 'Erlkönig' componeerde.

De titel Posthumus is mij eigenlijk niet duidelijk, maar dat vind ik niet zo belangrijk. In ieder geval is het een mooi verhaal geworden. We maken Schubert mee aan het eind van zijn leven. Die passage is door Janssen getekend in de houtsnedestijl, in zwart-wit. De componist is niet helder meer en in zijn hoofd loopt alles door elkaar.

Liederen

De volgende scènes zijn in kleur. Hierin wordt steeds een van Schuberts liederen uitgebeeld, maar wel met hemzelf in de hoofdrol. Omdat hij zo verward is, is zo'n beetje alles mogelijk in die korte verhalen. De thema's uit zijn leven komen terug: de natuur, de vrouwen, maar ook de strijd voor een onafhankelijk Tirol. Fictie en werkelijkheid, compositie en leven, lopen hierin op een mooie manier door elkaar.

Per lied, of per hoofdstuk, is er gekozen voor een andere achtergrondkleur. De tekeningen zijn massief ingekleurd, zodat de lezer weinig 'lucht' krijgt en de tekeningen zich opdringen. Daardoor lichten de witte tekstballonnen op. De teksten daarin zijn groot geletterd, wat bijzonder prettig leest.

Janssen maakt opzettelijk gebruik van anachronismen. Bij 'Erlkönig' rijden vader en zoon niet op een paard door nacht en wind, maar in een auto. Je kunt je afvragen of Schubert zich dat had kunnen voorstellen, maar het werkt wel.

Gedreven en tragisch

Door de hoofdstukken heen krijg je een goed beeld van de gedreven en ook tragische Schubert en van zijn vriendenkring. Achter in het boek krijgen alle personages een beknopte biografie, om duidelijk te maken wie wie is.

Schubert beschouwde Beethoven als de grote meester, tegen wie hij altijd heeft opgezien. De twee componisten werden dicht bij elkaar begraven. In verschillende hoofdstukken zien we Beethoven verschijnen.

Janssen heeft degelijk onderzoek gedaan. Hij is naar de plaatsen gereisd die voor Schubert van belang zijn geweest en heeft daar ook tekeningen gemaakt. Delen van zijn schetsboek zijn als een soort bonusmateriaal achter in Posthumus opgenomen.

Posthumus is een fascinerend verhaal geworden. Door wat Van Oudheusden en Janssen ervan gemaakt hebben natuurlijk, maar ook door het tragische leven van Schubert, dat maar ruim dertig jaar duurde.

Romantisch kunstenaar

Schubert is het toonbeeld van een romantisch kunstenaar. De man met de hoge idealen, de niet aflatende werkdrift en de behoeftige omstandigheden. Dat archetypische beeld van de kunstenaar komt uit de negentiende eeuw, maar het heeft zich ergens in ons vastgezet. De schrijver die bij een kapot raam en een kachel waar geen brandstof voor is in de kou zit te schrijven, de schilder die nauwelijks geld heeft om verf te kopen, de componist die niet erkend wordt - blijkbaar vinden we dat de ware kunstenaars.

We weten dat het onzin is en dat Damien Hirst net zo goed een kunstenaar is als Multatuli, maar als we zo'n verhaal als het levensverhaal van Schubert lezen, worden al die vooroordelen die ergens diep in ons sluimeren wakkergemaakt, denk ik.

We weten dat Schubert niet ruim in zijn financiën zat, dat hij kampte met ziekte en dat hij bij leven niet de volle erkenning kreeg. Als lezer ga je dan meteen aan zijn kant staan, vooral ook door de manier waarop het verhaal verteld en getekend is. Op de laatste tekening zien we Schubert zitten, op een bankje in zijn geliefde natuur. Hij lijkt zowaar gelukkig. We gunnen het hem van harte.

Van Oudheusden en Janssen hebben iets toegevoegd aan de muziek van Schubert. Voortaan zullen we niet alleen genieten van de muziek en de woorden van 'Die schöne Müllerin', het 'Totengräberlied' of 'Der Leiermann', maar we zullen er ook beelden bij zien.