Alles van waarde is weerloos (Knipoog 72)

Als ik vroeger met de trein naar een vriend in Rotterdam ging, zag ik het in neon staan op het dak van een hoog gebouw: 'Alles van waarde is weerloos - Lucebert'. Lucebert kende ik toen wel al had ik die naam toen nog nooit als Loetsjebert horen uitspreken en ik denk dat ik het gedicht waaruit de regel komt ook wel kende.

DE ZEER OUDE ZINGT: 

er is niet meer bij weinig
noch is er minder
nog is onzeker wat er was
wat wordt wordt willoos
eerst als het is is het ernst
het herinnert zich heilloos
en blijft ijlings 

alles van waarde is weerloos
wordt van aanraakbaarheid rijk
en aan alles gelijk 

als het hart van de tijd
als het hart van de tijd

Dat alles van waarde weerloos is, is nog wel te begrijpen, maar dat het door de aanraakbaarheid rijk wordt, is al lastiger en dat het aan alles gelijk zou worden, doet mij fronsen.

De regel van Lucebert is in ieder geval bekend en dat zou misschien ook wel gebeurd zijn als Toni Burgering er geen werk in neon van gemaakt zou hebben. Het citaat stond (staat?) op een gebouw van een verzekeringsmaatschappij. Daarmee is het tegelijk een goede slogan en een ironisch commentaar geworden.

Op verschillende plekken heb ik de regel op zien duiken, meestal letterlijk. Ergens kwam ik het omgekeerde tegen: 'Alles wat weerloos is heeft waarde.' Ja, zo kun je ook naar je omgewaaide tuinhekje kijken.

Liedtekst

Met de regel van Lucebert in zijn achterhoofd (of op een papiertje op zijn bureau) schreef Peter Koelewijn een niet zo goed gelukte liedtekst: 'Alles Wat Van Waarde Is', die begint met:

Alles wat van waarde is, is weerloos
En al wat weerloos is, is zo fragiel
Ga met waardigheid om met die waarde
Want dat bepaalt de waarde van je ziel

Drie keer 'waarde' in vier regels en dan ook nog een keer 'waardigheid', waarbij hij waarschijnlijk een ander woord bedoelde. Regel 2 maakt expliciet wat regel 1 al zegt en de extra woorden in regel 1 maken de zin slapper dan die van Lucebert. Dat je het niveau van Lucebert niet haalt, is geen schande, maar Koelewijn haalt in deze tekst ook het niveau van Koelewijn niet.

Een tekst op juridisch gebied heeft als titel: 'EVRM en privaatrecht: is alles van waarde weerloos?' Een blogger schreef: 'Alles van (w)aarde is weerloos,' met als directe aanleiding het uitvallen van het licht in een van de letters van het citaat. Galerie Weerloos ontleent haar naam de regel van Lucebert.

Reactie

Vaak wordt er gereageerd op het statement van de dichter: Is alles van waarde weerloos? Of: Niet alles van waarde is weerloos. Wie googelt vindt de voorbeelden in overvloed. 'Alles van waarde is kwetsbaar,' las ik boven een stukje, waarin overigens ook het goede citaat stond. En ik kwam nog de variant 'Alles van waarde is buiten' tegen.

De tekst van Lucebert is ook gebruikt als protest tegen de bezuinigingen op kunst en cultuur. Je kon zelfs een tatoeage laten zetten met deze regel.

De Breij

In Het blad bij NRC' van mei 2020 staat een column van Claudia de Breij: 'Alles van woorden is weerloos.' Verwijzing naar het bekende citaat, met mooi de alliteratie behouden. De Breij schrijft daarin over de veranderde gevoelswaarde van woorden.

Vroeger was een vluchteling iemand voor wie je moest opkomen, tegenwoordig is het iemand van wie je moet afkomen. Zo gaat het ook met het woord 'kwetsbaren'. Dat waren vroeger mensen die je moest beschermen, nu zijn het degenen die door hun kwetsbaarheid de economie schade toebrengen.

Zorg

De Breij schrijft ook nog over de devaluatie van het woord 'zorg'. Dat is een mooi woord, maar het zorgen en het zorgzame verdwijnt er misschien wel uit en dan moet het opgeladen worden met het ronkende 'Helden.' De reactie van De Breij: 'Wat een onzin.'

Het stukje van Claudia de Breij is zeker de moeite waard, maar het gaat me nu even om de titel. Daar komt De Breij niet op terug. Blijkbaar schat ze in dat het citaat zo bekend is, dat iedereen de knipoog ziet. Daar zal ze gelijk in hebben.

In mijn leskamer, waar nu natuurlijk geen leerlingen komen, hangt een poster van het gedicht. Het is altijd goed om iets van Lucebert in de buurt te hebben.