De dood van Murat Idrissi (Tommy Wieringa)

Tommy Wieringa behoort tot onze grote auteurs. Hij wordt in brede lagen van de bevolking gelezen en Joe Speedboot staat op wel erg veel boekenlijsten. Een recent boekje, De dood van Murat Idrissi, heeft intussen ook de boekenlijsten gehaald. Bij de staatsexamens, die op dit moment nog aan de gang zijn, zijn er al behoorlijk wat lijsten waarop de titel voorkomt.

Het boekje begint nogal ronkend, met het ontstaan van de Middellandse Zee, gevolgd door enkele forse passen door de geschiedenis. Het stuk eindigt in het nu van het verhaal: de veerboot van Tanger naar Algeciras.

Hoofdstuk 1 start op het bovendek van die veerboot met daarop twee Nederlandse meisjes van Marokkaanse afkomst. Al gauw blijkt dat ze in de achterbak van hun auto iemand Europa binnen smokkelen, Murat Idrissi. Het zal niet goed met hem aflopen, weten we al uit de titel.

Wieringa heeft zich gebaseerd op een zaak die werkelijk heeft plaatsgevonden: twee meisjes nemen illegaal iemand mee in de achterbak. De persoon overleeft het niet en het lichaam wordt gedumpt. 

Dat gebeurt ook bij de meisjes Ilham en Thouraya. Thouraya is een zelfbewuste jonge vrouw, die veel durft. Ilham is wat bedachtzamer. We kijken mee door haar ogen.

De meisjes rijden door Spanje in een gehuurde auto, met een lijk in de achterbak. Het wordt steeds dringender dat ze het lichaam kwijtraken, aangezien het al begint te rieken. De druk op de meisjes wordt steeds groter. Te meer daar ze ook door hun geld heen dreigen te raken. In flashbacks wordt verteld hoe ze in deze positie gekomen zijn.

Er is behoorlijk wat druk op de meisjes uitgeoefend. Ilham was niet zo voor de smokkel. De jongeman Saleh praat op haar in:

'Ik zal je dit zeggen,' zei Saleh. 'Iedereen is gegaan, mijn ouders, die van jou - jij hebt een goed leven daardoor. Maar hem ga je niet helpen. Wat ben jij voor een persoon?! Jij denkt alleen maar aan jezelf, echt.'

Ilham realiseert zich wat voor leven ze leidt en dat zie je terug bij meer leeftijdgenoten die in het boek voorkomen. Thouraya is er trots op een Berber te zijn, maar ze minacht haar vader. Vader is classificeerder en heeft het verder gebracht dan zijn vader, die honger geleden heeft in de Rif. Maar Thouraya heeft meer ambitie. Vader verdroeg slechts het bestaan:

Zijn verdragen was dat van een dier, dat deed wat hem werd opgedragen en het uithield tot het door zijn poten zakte. 

Onderweg komen Ilham en Thouraya nog andere jongeren van Marokkaanse afkomst tegen, bijvoorbeeld Noureddine, een jongen met flair.

Opeens zag ze het. Zijn nabootsing. Het harde werk - hoe hij een volmaakt aangepaste migrantenzoon was geworden. Hij zou hen verslaan op hun eigen terrein en Nederlandser dan de Nederlanders zijn. Haar ergernis was veroorzaakt door hun overeenkomsten: ook al waren ze geboren en getogen in Nederland, ze zouden ondanks hun ijver en ambitie nooit meer dan Marokkanen zijn.   

Dat tekent de frustratie van Ilham en waarschijnlijk van veel meer jongeren van haar generatie: bovenmatig je best doen en dan blijkt het toch niet goed genoeg te zijn. Ilham ziet dat het leven van haar klasgenoten zich voorwaarts beweegt, maar dat van haar niet.

Of misschien verliep haar leven niet zozeer achterwaarts, dacht ze maar onderwaarts, als dat een woord was; ze zonk langzaam in de diepte weg, en keek van onderaf naar haastige mensenbenen. Verder en verder raakte ze bij de anderen vandaan, moe en verslagen. 

Waar doet ze het allemaal voor? Soms is ze dicht bij de overgave aan wat blijkbaar haar lot is: zich schikken in een traditioneel huwelijk.

Ilham zit opgescheept met het lichaam van Murat Idrissi. Het had ook niet kunnen gebeuren. Allerlei dingen die min of meer toevallig zijn, hadden anders moeten verlopen. Maar dat gebeurde niet. Haar lot was bepaald en al haar streven tevergeefs.

De dood van Murat Idrissi is een weinig omvangrijk boekje; een niet zo lang verhaal, voorafgegaan door een wat aanstellerige proloog. Het verhaal op zich is aardig, maar dat is niet wat de kwaliteit van het boekje uitmaakt. Dat is de tekening van twee jonge mensen, die deel uitmaken van twee culturen en het daar moeilijk mee hebben. Dat is een beklemmende positie. Meer dan het gesjouw met het  lijk of de geur daarvan zal mij bijblijven hoe lastig het is voor deze jongeren om mee te doen aan het leven.