Onheilig (Roos van Rijswijk)

Een mens leest altijd te weinig. Ik althans. Aan het einde van het jaar maak ik een lijstje van boeken die ik eigenlijk had moeten lezen. Dat deed ik ook vorig jaar (hier). In dat lijstje stond niet Onheilig van Roos van Rijswijk. Raar, achteraf bezien.

In Onheilig  leren we Angelique kennen, een zestigjarige vrouw die de dood in de ogen kijkt. Haar lichaam zit vol gezwellen, die ze zich voorstelt als stippen. Ze weet niet hoe lang het nog zal duren. Met drank en drugs houdt ze haar leven leefbaar. Ze schrijft aan Jacoba, haar therapeut, al laat Angelique zich ook een keer ontvallen dat Jacoba helemaal niet bestaat.

Nog een laatste reis, maakt Angelique, naar Duitsland. Daar woont in het dorpje Nieheim haar zoon Miguel, die ze al twee jaar niet gezien heeft. Hun relatie is niet goed.

Miguel leeft samen met de simpele Jorge, die houdt van de muziek van de groep Unheilig. Daarnaar zal ook de titel verwijzen, al zou je ook kunnen zeggen dat voor Angelique niets meer heilig is. In het aanschijn van de dood heeft het geen zin om nog te doen alsof.

Miguel heeft zijn vader, een Mexicaan, nooit gekend. Al voor zijn geboorte was hij vertrokken. Daarom ziet hij de vader in zijn verbeelding: een man met een sombrero, in een zandvlakte. ‘Toen hij er op de middelbare school achter kwam dat Mexico niet bestaat uit één grote zandvlakte was het te laat: z’n vader stond al in het zand.’

Angelique reist naar Miguel in een poging hem te naderen. Miguel heeft altijd afstand gehouden.  De post van zijn moeder laat hij niet op zijn woonadres bezorgen. Maar nu moeder dood zal gaan, gaat hij toch naar Nederland.

Onheilig is prachtig van stijl. Roos van Rijswijk neemt je gemakkelijk mee met haar mooie zinnen en haar metaforen. Op het kantoor van Angeliques vader werkte een man die de vallende ziekte had. Angelique heeft ‘vallendeziekte’ tot een soort mantra gemaakt, zeker als ze het vallen herkent.  Nu ze aan het eind van haar leven is, heeft ze het idee dat ze al met één been in een zwart gat staat en de gaten zijn even talrijk als de stippen.  Het vallen is overigens niet alleen negatief. Het duidt niet alleen op ondergang, maar soms ook op vrijheid. Uiteindelijk ontkomt niemand aan het vallen.

Angelique schrijft Jacoba over het hebben van kinderen:

Ze zullen mislukken of zegevieren maar waarschijnlijker is dat ze ergens tussenin zitten, niet bijzonder zijn, geen wonderen verrichten. Jij zult zeggen dat je dat niet erg vindt. Ze zullen naar grotemensenzweet gaan ruiken, alcohol gaan drinken, te veel, sporadisch, ze zullen roken of vet eten. Rare kleren kopen. Gemeen zijn tegen dieren. Van hun geloof vallen. Trouwen, scheiden, hertrouwen, in therapie gaan, ze zullen nooit van witlof gaan houden, ze worden administratief medewerker of conducteur of vrachtwagenchauffeur, intelligent of tergend do, veel te links, veel te rechts, hun haren glimmen niet meer maar grijzen, ze krijgen wallen, blijken van heavy metal te houden, of van yoga, ze zullen vallen, vallen, vallen, net als iedereen.

En ze zullen niet evenveel van je houden.

Uit bovenstaand citaat blijkt de souplesse van de Van Rijswijks stijl. De opsomming lijkt willekeurig en zou ook korter of langer kunnen zijn. Dat schrijft gemakkelijk. Maar de opsomming houdt wel vaart en komt ineens tot stilstand in de slotregel. Zo’n zin blijft nadreunen en je weet weer dat het niet goed zit tussen Miguel en zijn moeder.

Onheilig is overal geprezen, voor zover ik weet. En, inderdaad, het is goed geschreven; Van Rijswijk is een vaardig stiliste. Wel miste ik soms het verhaal. Op het niveau van de gebeurtenissen is er niet veel ontwikkeling, maar dat mag je misschien ook niet verwachten bij een personage wier leven bijna tot stilstand is gekomen.

Soms kwamen de levens van Angelique en Miguel dicht bij me. Maar vaak ook niet. Onheilig is knap geschreven en ik heb het met bewondering gelezen, maar uiteindelijk deed het me ook weer niet zo heel veel. Ik had hetzelfde indertijd met Muidhond van Inge Schilperoord: knap, weinig op aan te merken, maar ik werd er niet echt door geraakt. Misschien ligt dat aan mij.

In ieder geval ben ik wel nieuwsgierig naar het volgende boek van Van Rijswijk. Dat zal ik zeker gaan lezen.