Suite française - Storm in juni (Emmanuel Moyot)

Van wat er om me heen gebeurt, ontgaat me veel. Zo had ik niet in de gaten dat er in 2014 de film Suite française te zien was. Niets van gezien, niets over gehoord. Het betreft een verfilming van een roman, of misschien zelfs twee romans van Irène Némirovsky, een Franse schrijfster, die besloot om 'live' vijf romans over de oorlog te schrijven. Bij het struinen op het web kom ik overigens ook de aanduiding 'novellen' tegen.

Hoe zit dat met die vijf romans? Heeft Némirovsky dat zelf gezegd of geschreven? Ze schreef er overigens maar twee: Storm in juni en Dolce. Over een derde roman werden alleen wat aantekeningen gevonden. In 1942 kwam ze om in Auschwitz. Het fijne kan ik er niet van vinden, maar ik vermoed dat men achteraf geconcludeerd heeft dat het vijf boeken moesten worden. De oorlog had immers ook drie of vijftien jaren kunnen duren. Hoe wist Némirovsky op voorhand dat het vijf boeken moesten worden?

Van de eerste roman, Storm in juni, is nu een stripversie verschenen, van Emmanuel Moynot. Het verhaal gaat vooral over de mensen die bij het begin van de oorlog Parijs ontvluchten. Voor in de beeldroman heeft Moynot de personages van verschillende families geportretteerd. Dat is ook wel nodig, want we krijgen met veel personen te maken.

Ondanks deze portrettengalerij, stond me tijdens het lezen niet altijd duidelijk bij hoe de verhoudingen lagen en wie ook alweer wie waren. Na verloop van tijd bladerde ik niet meer terug om me te informeren. Ik liet me maar meenemen met het verhaal en dat ging best. Uiteindelijk zijn niet de individuen in dit boek het belangrijkst, maar het geheel van onoverzichtelijke gebeurtenissen, de chaos om en in mensen, het wegvallen van de regels en van alles wat geregeld is.

Storm in juni lijkt een reportage, zonder dwingende verhaallijn. In de film, begrijp ik uit de beschrijving, is er wel een lijn aangebracht: een zich ontwikkelende liefde, waarmee het naast een oorlogsfilm een romantische film is geworden. Die romantiek vind ik in het boek niet zo duidelijk terug.

Als we Moynot mogen volgen in zijn interpretatie van Némirovsky laat zij slechts zien wat er gebeurt, zonder er een oordeel over te geven. Er komen gruwelijkheden in voor (bijvoorbeeld de moord op een priester), maar doordat die zo koel worden gepresenteerd, krijgen ze iets terloops; dat soort dingen gebeurt nu eenmaal in extreme situaties, lijkt Némirovsky ons duidelijk te willen maken.

Moynot heeft er een boeiende strip van gemaakt, die nog lang blijft nazeuren in je hoofd. Hij tekent de wederwaardigheden van enkele families. Ze proberen zich te redden, zich staande te houden, hun leven in gang te houden. De grote gebeurtenissen sturen hun levens, maar daarnaast zijn er dagelijkse beslommeringen. Een kat die een vogel in huis brengt kun je zien als een metafoor voor de vijand die zich vastbijt in zijn prooi, maar tegelijkertijd is het een trivialiteit, die ineens net zo belangrijk lijkt te zijn als de gebeurtenissen die de geschiedenisboeken halen.

Er zijn al veel films en boeken gemaakt over wat we nog steeds 'de oorlog' noemen. Soldaten, bezetting, onderduik, verzet, jodenvervolging - het zijn zomaar wat woorden die gemakkelijk als associatie naar voren komen. Daar houdt Némirovsky zich niet in de eerste plaats mee bezig. Weliswaar komen er soldaten en krijgshandelingen in haar roman voor, maar dat is niet wat je bijblijft. Bij haar is het de chaos, de ontregeling, die zich naar de voorgrond dringt. Het zijn de gewone mensen van wie het leven anders verloopt dan gepland, maar wier leven vooral doorgaat.

Het duurde overigens lang voordat de boeken van Némirovsky werden gepubliceerd. Ze had ze in minuscule lettertjes geschreven in notitieboekjes. Haar dochter Denise liet die lang ongelezen, verwachtende dat het dagboeken waren, die te pijnlijk zouden zijn om te lezen. Pas aan het eind van de jaren negentig las ze wat haar moeder geschreven had. In 2004 verscheen het eerste boek.

Achter in de graphic novel staat over Moynot dat hij zich meer een verhalenverteller dan een tekenaar voelt. Zijn tekeningen staan in dienst van het verhaal en dat werkt goed. Hij werkt met pen in een wat losse stijl. Dat die is beïnvloed door Tardi is duidelijk te zien.

De inkleuring, door Chantal Quillec, is bijzonder. Ze gebruikt veel grijzen, die vaak wat geveegd overkomen. Andere arceringen zijn soms met grove bewegingen aangebracht. Zoals de tekeningen ondergeschikt zijn aan het verhaal, is de inkleuring ondergeschikt aan de tekening. Maar effectief is het geheel wel. Doordat Storm in juni verder geen kleuren bevat, is het een grijs boek geworden, wat uitstekend overeenkomt met de aard van de roman.

Of Moynot plannen heeft om ook Dolce te verstrippen, is mij onbekend. Dat deel zou ik ook wel willen lezen.

Titel: Suite française - Storm in juni
Tekst en tekeningen: Emmanuel Moynot
Uitgever: Sherpa
Haarlem, 2016. 224 blz. € 19,95 (paperback)