Overzicht 1940 (Wie wat waar? 3)

In de vorige bijdrage over het jaarboekje Wie wat waar? uit 1941 schreef ik over de kalender van 1942. Op de bladzijden ernaast is steeds het overzicht gegeven van wat er in 1941 is gebeurd. Bij de laatste drie maanden was dat onmogelijk, omdat het boekje eind 1941 uitkwam. Bij de maanden oktober, november en december krijgen we daarom te lezen wat er in 1940 is gebeurd. Het nieuws staat in twee kolommen: 'Binnenland' en 'Buitenland'.

Britse bommen op Nederland worden keer op keer genoemd, net als de Duitse op Groot Brittannië. Zo zijn er op 5 oktober 'Hevige Duitsche bombardementen op Londen' en twee dagen later lezen we: 'Herhaaldelijk bombardeeren Duitsche vliegers Londen.'

Op 6 oktober: maatregelen tegen Joodse ambtenaren.

Bij 9 oktober lezen we: 'Dansverbod te Rotterdam'. Op 10 oktober 1940 stond er een kort bericht over in de Nieuwe Apeldoornse Courant. Het nieuws drong blijkbaar landelijk door. Op 31 oktober gaat een dansverbod in voor het hele land. Tussen middernacht en 4.00 uur mag er niemand op straat zijn. Op 5 december wordt het dansverbod weer opgeheven.

Uit Rotterdam en Den Haag is er geregeld lokaal nieuws. Zo was er op 13 oktober 1940 een gasontploffing  in een schoolgebouw in Den Haag. Een werkster en twee onderwijzeressen raken gewond.

Van bekende personen wordt vermeld dat ze bepaalde leeftijd bereikt hebben, een jubileum gevierd ('Lou Bandy, Nederl. kleinkunst-artist viert zijn 25-jarig plankenjubileum'- 15 oktober) of overleden zijn. Ook hier zijn het soms mensen die alleen plaatselijk bekend zijn. Het Rotterdamse oud-schoolhoofd C. Leeflang overleed op 6 november, 68 jaar oud.

18 oktober: 'Anti-Britsche en anti-Joodsche betoogingen in Palestina. Geschiedenisboekjes in België herzien. Er wordt niet vermeld op welk punt die boekjes herzien zijn. In De Führerstaat van N. Wouters is te lezen dat op 8 oktober de Commissie voor Herziening van de Schoolboeken werd opgericht, die anti-Duitse passages moest schrappen, evenals Joodse invloeden.

Bij 2 november wordt gemeld dat 'Banket, biscuit, taart e.d. "op den bon"' zijn. Op 18 oktober was er een verbod ingegaan op het bakken van melkbrood.

Oorlogshandelingen worden van tijd tot tijd genoemd ('Troepen van De Gaulle nemen Lambarenes in; Libreville door Britten gebombardeerd' - 9 november), maar ook heel ander nieuws: de Nederlandse Boksbond en de Boksunie zijn één geworden, de bierprijs is verhoogd van zeventien naar achttien cent per glas en Clara Eggink verwerft de Van de Hoogt-prijs voor Het schiereiland. Dat allemaal in de eerste helft van november.

Ravage na het instorten van de toren in Weert

De toren in Weert

Op 14 november 1940 was er een zware storm. De Martinustoren te Weert werd vernield, bij Nijmegen sneuvelden 6000 bomen, bij Breda 18.000. Het KNMI meldt dat er op 13/14 november bij Vlissingen windkracht 10 gemeten werd. Op 2 december stormde het opnieuw. De duinengroep Onrust tussen Texel en Den Helder is na de storm verdwenen. Op 6 december weer 'Hevige storm, veel glasschade in het Westland.'

Op 26 november worden er twee nieuwe departementen opgericht: Opvoeding, Wetenschappen en Cultuurbescherming, en Volksvoorlichting en Kunsten.

De Duitsers hadden de Nederlandse paarden nodig. Op 6 december gaat er een slachtverbod voor paarden in. Op 12 december worden er maar liefst 25.000 paarden gevorderd. Op 3 oktober was er een slachtverbod voor gevogelte ingegaan.

Op 13 december wordt de Noordoostpolder tussen Lemmer en Urk gesloten. Die werkzaamheden gingen blijkbaar gewoon door. Een dag later herdenkt de NSB in Utrecht '9 jaar strijd'.

Op Eerste Kerstdag was er een kersttoespraak van de paus. 'Hitler brengt het 2e oorlogskerstfeest door bij de soldaten. Geen gevechtsacties tijdens de Kerstdagen.' Een dag later: 'Bethlehem viert Kerstmis met volledige verduistering.

Rantsoeneringen en beperkingen worden geregeld genoemd. Op 1 november gaat een beperking van het reizigersverkeer in, op 21 november wordt de scholenbouw stopgezet tot 1 januari 1942, op 15 november gaat een rantsoenering van gas en elektriciteit in.

Er was ook nog luchtig nieuws: Op Eerste Kerstdag: 'In het gehele land wordt druk de ijssport beoefend.' In het ANP-archief tref ik een foto aan uit deze winter: 16 december, Volendam.

Aan het begin van 1940 was er in Nederland al gelegenheid tot heuse wintersport. Je kon skiën bij Kraantje Lek. Zie hier.

In de volgende bijdrage pik ik wat vermeldingen uit het overzicht van 1941, dat de maanden januari tot en met september beslaat.