Hoe houd je je hart zacht (Natascha van Weezel)

De oorlog tussen Israël en de Palestijnen staat volop in de belangstelling. Veel mensen hebben daar een duidelijke mening over en als ze pro de ene kant zijn, zijn ze automatisch anti de andere kant, lijkt het wel. 

Ik ben geboren aan het eind van de jaren vijftig en ik vermoed dat ik opgegroeid ben in een tijd waarin in Nederland heel erg voor de kant van Israël werd gekozen. Dat zal te maken hebben gehad met de naweeën van de oorlog. In de kinderboeken die ik las waren alle Duitsers fout en de Joodse mensen waren slachtoffers die door dappere Nederlanders beschermd moesten worden. 

Nog als de dag van gisteren herinner ik me 1967, de Zesdaagse Oorlog. Ik zie mezelf bij mijn grootouders voor de oliekachel op de vloerbedekking liggen, met voor me De Gelderlander met daarin het kaartje van Israël, waarop precies stond aangegeven welke slagen er geleverd waren en waar er gebombardeerd was. Dat had dat kleine landje toch maar mooi voor elkaar. Nuances herinner ik me niet. Iedereen stond, in mijn beleving achter Israël. 

Palestijnen

In het verhaal over Israël kwamen de Palestijnen niet voor, voor zover ik mij herinner. Die kregen pas een gezicht toen Yasser Arafat in het nieuws kwam er onderhandeld werd over akkoorden. Arafat was ook al in de jaren zestig actief, maar dat drong niet tot mij door. 

Intussen heb ik natuurlijk meer gelezen. Hieronder zal ik wat links opnemen naar wat ik schreef over de boeken van Joe Sacco en de podcast Midden in het oosten. Het is er allemaal niet duidelijker op geworden. Maar dat weerhoudt mensen over het algemeen niet van een duidelijk oordeel, waarbij voor het gemak Israël gelijk gesteld wordt aan Netanyahu of de de Palestijnen aan Hamas. Je wordt geacht hierin partij te kiezen. 

Gelukkig is hier en daar ook nog de nuance te vinden, zoals te lezen in het boek Hoe houd je je hart zacht van Natascha van Weezel. Het is een boek dat ik wel wilde lezen en ik ben een paar weken geleden ook begonnen met het volgen van de podcast Wallet en Van Weezel. Van Weezel is Joods en ze voelt zich verbonden met Israël. Maar ze heeft ook oog voor het lot van de Palestijnen en ze ziet in dat we niet verder komen met geharnaste standpunten. 

Het radicale midden

Ze kiest, zoals ze zegt, voor het radicale midden, dat oog heeft voor de goede en moeilijke kanten van beide zijden, maar dat vooral mensen wil blijven zien en dat wil nadenken over hoe we het menselijke kunnen behouden tijdens een conflict dat veel onmenselijks in zich heeft. Ze noemt dat radicaal en hoe radicaal dat is, blijkt wel uit de reacties die ze krijgt en waarover ze ook schrijft in dit boek. 

Wie in het midden staat, krijgt kritiek van beide kanten. Als je niet helemaal achter A staat, sta je dus achter B en andersom, wordt er geredeneerd. Die kritiek bestaat niet alleen (of juist meestal niet) uit het geven van tegenargumenten, maar ook uit bedreigingen, waar zelfs haar jonge kind als mogelijk slachtoffer genoemd wordt. Je zou van minder ontmoedigd raken en het bijltje erbij neergooien. Dat doet Van Weezel niet en daar moet ze om geprezen worden. Ze blijft het verhaal vertellen van mensen, mensen die elkaar in de ogen kunnen kijken en begrip kunnen hebben van en voor hoe de ander lijdt. 

Dat is lastig, want je zit altijd met je eigen achtergrond, met de loyaliteit waarmee je opgevoed bent. Ik moet hierbij denken aan wat Sarah Glidden schreef in haar graphic novel Israël in zestig dagen:

Sommigen van ons ervaren Israël als een gekke oom… We hebben geen invloed op hem, maar we voelen ons wel verantwoordelijk voor zijn gedrag. Als we hem afwijzen, ziet iedereen dat we ons schamen.

Advies

Het mooie van Hoe houd je je hart zacht is dat het een persoonlijk boek is terwijl het tegelijkertijd het individuele overstijgt. Van Weezel plaatst zich nadrukkelijk in de tijd door het boek te beginnen met een brief aan haar zoontje en ook te verwijzen naar haar vader, Max van Weezel, die haar vaak het advies gaf om haar hart zacht te houden. 

Dat probeert ze in dit boek te doen en ze laat zien dat het moeilijk is. Mensen met wie ze vroeger vertrouwelijk of vriendschappelijk omging, keren zich van haar af, omdat ze vinden dat het onderhand eens gedaan moet zijn met al die nuance en dat Van Weezel nu maar eens duidelijk partij moet kiezen. 

Ook hierbij klinkt de stem van haar vader:

Het voelt misschien alsof je nergens bij hoort, maar als twee extreme kanten boos op je zijn, dán doe je het precies goed.

Makkelijk is het allemaal niet, maar de geschiedenis leert dat het wel mogelijk is om over eigen schaduwen heen te springen. Van Weezel citeert Yuval Noah Harari die erop wijst dat tachtig jaar geleden miljoenen Joden vermoord werden door nazi's en dat vandaag de dag Joden en Duitsers goede vrienden zijn zijn. 'Als zíj zich met elkaar kunnen verzoenen, dan moeten álle wonden geheeld kunnen worden.'

Het is mooi om zoiets te lezen, maar het is moeilijk om hoop op vrede te houden in de huidige situatie.

Rellen 

Hoe houd je je hart zacht kwam uit in september, ruim voor de rellen in Amsterdam naar aanleiding van de Maccabi-supporters. Daarover werd gesproken in de podcast Wallet & Van Weezel maar bijvoorbeeld ook in de Bonte Was Podcast met Mounir Samuel. De ongeregeldheden waren aanleiding voor forse politieke uitspraken: de Israëlische regering sprak van pogroms, nog voor de feiten boven water waren en Nederlandse politici (waaronder premier Schoof) signaleerden maar meteen een integratieprobleem. 

Mij leken de acties uitgelokt door de supporters van Maccabi en wat er gebeurd is leek met niets te maken te hebben met antisemitisme. Maar dat het allemaal zo fel werd wel aangewakkerd door de oorlog in Gaza. Van Weezel zegt in de podcast: als dit geen antisemitisme is, wat dan wel? En Samuel vertelt hoe hij de dagen na de wedstrijd en de rellen niet in de stad kon komen omdat zijn uiterlijk al aanleiding was om de aandacht van de politie te trekken. 

Het is goed om deze kanten te horen, lijkt me, en te horen hoe mensen van beide kanten ervaren wat er gebeurd is. Als je verhalen hoort van beide kanten, is dat verwarrend, omdat er blijkbaar niet een eenduidig verhaal is. Maar misschien is juist eenduidigheid en dus het gebrek aan nuance de dood in de pot. 

Het oordeel uitstellen

Je hoeft het niet in alles eens te zijn met Natascha van Weezel, maar het is goed om aan het denken gezet te worden, om het oordeel meer uit te stellen en vooral oog te hebben voor de mensen. Natuurlijk de mensen de mensen in het gebied waarin de oorlog woedt, maar ook voor de mensen hier, die door de huidige politiek in uitzonderingsposities geplaatst worden, die zich moeten verdedigen, die moeten bewijzen dat ze volwaardig Nederlander zijn, die bang zijn voor hun veiligheid. 

Als je er niet direct mee te maken hebt, kun je het begrijpen, misschien, maar je ervaart het niet, je voelt het niet. Je kunt dus niet alleen afgaan op je eigen gevoel. Alles wat helpt om onze ogen, onze oren, ons hart open te houden, lijkt me welkom. Een boek als Hoe houd je je hart zacht kan daarbij helpen. 

Ik eindig met een citaat dat Van Weezel geeft. Het is van Abu Ahmad en Van Weezel las het in de linksgeoriënteerde krant Ha'aretz:

Bij het woord radicaal denken mensen vaak aan geweld of terrorisme. Maar volgens mij is je 'vermeende vijand' een hand geven het meest radicale wat je kunt doen. Dat is namelijk veel dapperder. 

Joe Sacco, Onder Palestijnen

Joe Sacco, Gaza 1956

Sarah Glidden, Israël in 60 dagen

Podcast Midden in het oosten