Ze gaan er met je neus vandoor (Ted van Lieshout)

Ze gaan er met je neus vandoor (2018) van Ted van Lieshout begint met een gedicht, waaraan het boek zijn titel ontleent:

Er heeft vannacht een sneeuwman
in de tuin gestaan. Een konijn kwam
tevoorschijn en keek zo lief 

dat de sneeuwman ervan smolt.
Hij boog zich voorover om het konijn
teder te kussen en plotseling beet 

het beest hem in zijn neus. Het rende weg
met in zijn bek de wortel die hij uit
het gezicht van de sneeuwman getrokken had.  

Zo is de liefde. Je dénkt dat er
van je gehouden wordt, maar
ze gaan er met je neus vandoor. 

Daarna volgt een witte bladzijde en daarna weer eentje. Nou ja, als je goed kijkt, zie je in heel licht grijs onder aan die pagina staan: 'Ja? En? Hoe nu verder, dichter? We moeten dóór!'

Het blijken de letters te zijn die een dichtbundel willen vormen. Maar de dichter let niet op zijn letters. Hij heeft liefdesverdriet en ligt onder de tafel. De letters gaan dan zelf maar aan de slag, maar ze komen er niet goed uit. Ze doen een oproep: of er 'een leuk iemand' is met wie de dichter in contact kan komen.

Oorlog

Prompt doemen de letters op van een andere dichteres (Hilda Steunvoet), die in het rood zijn afgedrukt. Als die eenmaal in het boek zijn, laten ze zich echter niet meer verjagen. Het conflict tussen de rode en zwarte letters loopt hoog op en het duurt niet lang of er breekt een heuse oorlog uit.

Uiteindelijk winnen de zwarte letters, maar niet iedere letter overleeft het. Zo gaat het in oorlogen. De overgebleven letters proberen er het beste van te maken. Ze moeten immers door.

Zwart en rood

Wie bladert door Ze gaan er met je neus vandoor ziet meteen hoe fraai het is vormgegeven. De rode en zwarte letters contrasteren met elkaar. Er is grafisch duidelijk gemaakt hoe ze elkaar proberen te verdringen en hoe het conflict oploopt. Het rood is de kleur van het bloed en de oorlog en enkele pagina's lopen bijna dicht met dat rood.

Helemaal aan het eind van het boek blijkt wat het doel is. Het boek kwam uit in 2018, honderd jaar na het einde van de Eerste Wereldoorlog. Op de laatste bladzijde wordt nog iets verteld over die Grote Oorlog.

Ze gaan er met je neus vandoor is niet boek dat in de eerste plaats terugblikt, maar een boek dat in zijn opzet de oorlog thematiseert. Het boek gaat over hoe een oorlog kan ontstaan: groepen die menen rechten te hebben en die menen dat anderen daar inbreuk op maken en die daarom de confrontatie zoeken. Zo heel veel hoeft er niet te gebeuren om een oorlog op gang te brengen.

Ernst en luchtigheid

Ted van Lieshout heeft een wondermooi boek gemaakt. Eigenlijk staat het bol van de oorlog. Het is geen zwaar boek geworden, maar wel een ernstig boek. En ook een speels boek. Blijkbaar kunnen die dingen samengaan. Of misschien moet ik zeggen: Ted van Lieshout heeft het vermogen om luchtigheid en ernst samen te laten gaan, zonder dat het een ten koste gaat van het andere.

Bijna terloops komt in het boek een gedicht voor van het personage Hilda Steunvoet. Dat gedicht gaat over Ieper. Op die plaats in het boek lijkt het nog toevallig. Pas als je doorleest, merk je hoe uitgekiend Van Lieshout zijn boek in elkaar heeft gezet.

Ze gaan er met je neus vandoor is een uitstekend boek voor kinderen. En voor volwassenen. Van Lieshout doorbreekt met veel van zijn boeken grenzen: tussen beeld en tekst, tussen volwassenen en kinderen, tussen poëzie en proza. Lezen van zijn werk is altijd spannend. Heerlijk!

Meer lezen over Ted van Lieshout?
Nu in handige meeneemverpakking