Thierry en Joop

Op 16 maart jl. schreef Anne Fleur Dekker op Joop.nl het artikeltje 'Thierry Baudet is Wilders in schaapskleren'. Het is maar een kort stukje, nog geen driehonderd woorden, maar Dekker ('Activist en blogger') krijgt het toch voor elkaar om in dat korte bestek verschillende malen uit de bocht te vliegen. 

Na de titel volgt, cursief gedrukt, de zin:

De lijsttrekker praatte verkrachting goed en deed racistische uitspraken, maar komt nog steeds in Tweede Kamer

Dat is een wat onhandige zin na een titel waarin twee lijsttrekkers worden genoemd, maar het is toch wel duidelijk dat hier Thierry Baudet wordt bedoeld. De zin lijkt me een samenvatting vooraf. Ik laat die voor wat die is.

Opvattingen van auteur of personage?

 Dan krijgen we een citaat:

Vraag het ook maar eens aan een verkrachter. Even los van al het tegengestribbel en uiterlijk verzet: vrouwen reageren ontzettend op zulke nietsontziende mannelijkheid. In veel gevallen komen ze ook gewoon klaar (…)

Dekker noemt het een gruwelijk citaat. Ze legt uit dat het niet uit een psychologische thriller of uit de memoires van een seriemoordenaar komt, maar uit 'het boek van nieuwbakken Tweede Kamerlid Thierry Baudet'.

Over de inhoud van het citaat ga ik verderop in. Dekker geeft aan dat ze over zo'n citaat niet begonnen zou zijn als het uit een psychologische thriller geplukt zou zijn. In een roman kunnen er nu eenmaal personages rondlopen met vreemde opvattingen.

Maar het boek van Baudet, Voorwaardelijke liefde, is ook een roman. Blijkbaar mag je een schrijver van een psychologische roman niet afrekenen op de opvattingen van zijn personages, maar Thierry Baudet wel.

Dekker ziet wel in dat dat niet helemaal zuiver is. Daarom schrijft ze: 

Goed, het boek is officieel een roman en dus fictie, maar Baudet heeft zich in meerdere interviews geïdentificeerd met de hoofdpersoon.

Ze geeft toe dat het boek een roman is (en dus fictie), maar ze zwakt het af door te zeggen dat het 'officieel' een roman is en dat Baudet zich in 'meerdere interviews' heeft geïdentificeerd met de hoofdpersoon.

Welke interviews dat zijn, vermeldt ze niet, maar ik neem aan dat ze die zo zou kunnen noemen. Of ze de roman van Baudet gelezen heeft, is mij niet duidelijk. Ze verwijst naar een recensie op de site van HP/De Tijd (van de hand van Dries Muus), die weinig heel laat van Voorwaardelijke liefde.

De roman van Baudet heb ik niet gelezen. Voordat ik het stukje van Dekker las, wist ik niet eens dat Baudet een roman geschreven had. Maar ik wil wel ingaan op de veronderstelling dat je een schrijver verantwoordelijk mag houden voor de uitlatingen van zijn personages, in ieder geval wanneer hij zich met hen identificeert.

Dat lijkt me onzin. Een schrijver identificeert zich altijd met zijn personages: hij moet zich inleven in hun manier van denken, wil hij geloofwaardig over hen kunnen schrijven. Bij literatuur zal de autobiografie van de schrijver altijd meespelen, ook als hij stof gebruikt die ver van zijn eigen leven af staat. Een romanpersonage van Louis Ferron zei ooit, weliswaar overdrijvend: 'Zelfs een bloembollencatalogus is nog autobiografisch'.

Fictie en werkelijkheid

Bij schrijvers lopen fictie en werkelijkheid wel eens door elkaar. Jan Siebelink bijvoorbeeld had tijdens het schrijven van zijn bestseller Knielen op een bed violen een briefje op zijn bureau liggen met de tekst 'Hem loslaten'. Die 'Hem' is zijn vader, die model stond voor de hoofdpersoon van de roman. Siebelink probeerde nadrukkelijk een personage van zijn vader te maken, maar in zijn hoofd leken die twee wel heel erg op elkaar. In interviews kreeg Siebelink vragen over het personage Hans Sievez, maar vaak gaf hij een antwoord dat op zijn vader sloeg.

Maar ook als fictie en autobiografie niet goed te scheiden zijn, moet je een roman als een roman beoordelen. Waarschijnlijk heeft ook Baudet stukken uit zijn eigen leven in de roman verwerkt. Maar hij heeft ook meteen afstand genomen, bijvoorbeeld door de hoofdpersoon een andere naam te geven (Gregor).

Het boek kan niet dienen om er argumenten aan te ontlenen, het is fictie en niet alleen 'officieel'. In een roman mogen racisten, moordenaars, verkrachters, activisten, bloggers of milieuvervuilers voorkomen. Ze mogen de wet overtreden en ze mogen stevige meningen hebben: het zijn personages. Je mag een schrijver daar niet op afrekenen, zoals het ook onterecht is als je de acteur die de schurk gespeeld heeft, verwijt dat hij een slecht karakter heeft.

Een schrijver is niet verantwoordelijk voor de uitlatingen van zijn personages, al heeft hij hun die uitlatingen zelf in de mond gelegd. Kun je een auteur wel verantwoordelijk houden voor de strekking van zijn roman? Dat lijkt me wel. Bij een roman die oproept tot geweld kun je best kritisch schrijven over de strekking. Maar ook dat is een mijnenveld. Het kan in ieder geval niet op de van-dik-hout-zaagt-men-planken-manier die Dekker hanteert.

Eerder besprak ik hier Van dode mannen win je niet, een roman over een extreem gewelddadige man, die het hele boek door zijn gedrag probeert te rechtvaardigen tegenover een jongen. Hij wil hem laten inzien dat diens moeder niet voor niets door hem in elkaar geslagen is; ze had het er zelf naar gemaakt.

De hele roman zitten wij als lezer in het hoofd van de hoofdpersoon. De auteur neemt geen afstand van zijn personage. Het gevolg is dat het boek ons laat nadenken over hoe het is om zo'n gewelddadige man te zijn. Iemand die oppervlakkig leest, zou kunnen beweren dat Van den Berg het wereldbeeld van zo'n man niet alleen duidelijk maakt, maar ook propageert. Dat is niet het geval.

Goedpraten van verkrachting

Aangezien Dekker gauw thuis wil zijn, maakt ze grote stappen: twee zinnen verder al noemt ze Baudet 'iemand die verkrachting goedpraat'. Hier wordt de bocht wel erg grof afgesneden.

Ten eerste gaat het om een personage en niet om Thierry Baudet en ten tweede kan ik niet uit het citaat halen dat het personage verkrachting goedpraat. Hij zegt alleen dat vrouwen tijdens een verkrachting een orgasme kunnen krijgen. Of dat zo is, wist ik hiervoor niet, maar hier, in het boek Seksuologie (2004), kwam ik dat wel tegen. Ik neem maar even aan dat dat klopt.

Er zijn ook verschillende fora waarin slachtoffers hun verhaal doen, hier bijvoorbeeld, maar dat zijn niet te checken verhalen. Dat vrouwen in 'veel gevallen' een orgasme krijgen tijdens een verkrachting krijgen zal wel overdreven zijn; in Seksuologie wordt gesproken over 'soms'.

Ik kan niet inzien dat er hier sprake is van goedpraten van verkrachting, niet door het personage Gregor en al helemaal niet door Thierry Baudet.

Misgoynie

Het zijn overigens niet de enige beschuldigingen die Dekker uit:

Hij laat zich wel vaker niet alleen seksistisch, maar zelfs misogyn en racistisch uit. 

Ze geeft daarbij twee links. Voor 'misogyn' verwijst ze naar het artikel 'Julien Blanc heeft volkomen gelijk' waarin Thierry Baudet, de versiergoeroe Julien Blanc gelijkgeeft. Het artikel is (opnieuw) gepubliceerd op The Post Online. Baudet verwijst in het artikel naar een bericht op dezelfde site waarin vermeld wordt dat Blanc niet toegelaten wordt tot Groot-Brittannië.

Of het artikel van Baudet een uiting van vrouwenhaat (misogynie) is, kun je betwijfelen. Hij doet nogal generaliserende uitspraken over vrouwen, die niet al te slim overkomen en het is begrijpelijk dat hij daarop aangevallen wordt. Ook in de eerder genoemde recensie krijgt Baudet het verwijt dat hij overhaaste generalisaties gebruikt. Of die uitingen zijn van misogynie weet ik niet. Misschien wel. Maar misschien had de bewering dat Baudet zich 'wel vaker' misogyn uitlaat iets steviger onderbouwd kunnen worden.

Racisme

Ook bij de beschuldiging van racisme geeft Dekker een bewijsplaats: een discussie tussen Baudet en Sylvana Simons. Het onderwerp van de discussie is de vraag of er quota opgelegd moeten worden om ervoor te zorgen dat de politiek en het bedrijfsleven een betere afspiegeling vormen van de diversiteit in de samenleving. Simons is daarvoor, Baudet denkt dat zulke quota niet werken. Bij de discussie tussen de 'Lagerhuisleden' blijkt dat ook daar de meningen verdeeld zijn.

Deze discussie wordt door Anne Fleur Dekker gepresenteerd als het argument voor Baudets racisme, maar ik kan dat racisme werkelijk niet terugvinden. Veronderstelt Dekker dat iedereen die het met Sylvana Simons oneens is bij voorbaat al een racist is? Dat moet haast wel.

Voor de duidelijkheid: Sylvana Simons is mij sympathiek Baudet bepaald niet. Ik had veel liever dat haar partij in de Kamer was gekomen dan het Forum voor Democratie. Maar dat wil niet zeggen dat alle tegenstanders van Simons racistisch zijn. Of zo'n quotum werkt, weet ik niet. Daar zal wel onderzoek naar gedaan zijn. Als niets doen niet helpt, moet er misschien wat geprobeerd worden en zo'n quotum kan misschien een zetje geven.

Van het artikeltje van Anne Fleur Dekker is intussen weinig over: ze beschuldigt Thierry Baudet ervan dat hij verkrachting goedpraat, waarvoor ze alleen een uitspraak van een personage aanhaalt waarin verkrachting helemaal niet goedgepraat wordt.

Voor de beschuldiging van misogynie geeft ze een enkele bewijsplaats, waarover je van mening kunt verschillen en het argument dat ze geeft bij de beschuldiging van racisme onderbouwt haar stelling niet. Daarmee wil ik niet beweren dat Baudet geen racistische of  misogyne opvattingen huldigt. Dat blijkt alleen niet uit het artikeltje van Dekker.

Volgens Dekker hebben de media zich vooral gericht op Wilders (wiens uitspraken zij 'fascistoïde' noemt) en 'wordt er geen woord gerept over Baudet die een overwinning heeft behaald.'  'Onbegrijpelijk' zegt Dekker.

Aantoonbaar onjuist

Haar bewering is aantoonbaar onjuist. Eerder in het artikel geeft ze een link naar Het Lagerhuis en verwijst ze naar Pauw & Jinek die aandacht besteedden aan Baudet.  Ook na Baudets overwinning besteedden Pauw en Jinek aandacht aan het Forum voor Democratie.

Dekker zet de PVV en het Forum voor Democratie zo ongeveer op één lijn. Een onderbouwing geeft ze daarbij niet. Doet Baudet net als Wilders 'fascistoïde' uitspraken? Het is belangrijk om nu het Forum voor Democratie in de gaten te houden zegt Dekker, 'en met verzet daar ook op in te spelen'. Dat is wat ongelukkig geformuleerd. Blijkbaar moeten we ons verzetten tegen het Forum voor Democratie. Hoe dat verzet eruit moet zien, wordt niet uitgelegd.

Het doel van het verzet is het 'voorkomen dat FvD ooit net zo groot, dan niet groter wordt dan de PVV'. Het Forum voor Democratie is de kleinste partij in de Tweede Kamer. Natuurlijk kan die partij groeien, maar suggereren dat de partij een gevaar kan opleveren (voor wie of wat eigenlijk?) heeft op zijn minst de schijn van demagogie.

Anne Fleur Dekker noemt zichzelf 'activist en blogger' en haar stukje zal wel een activistische of blogachtige toon hebben, maar dat is het dan ook wel. Inhoudelijk stelt het weinig voor. Of Joop een redactie heeft die bijdragen beoordeelt, weet ik niet. Dat naar het schrijfseltje van Dekker niet kritisch gekeken is, is duidelijk.

Het soort uithalen als in 'Thierry Baudet is Wilders in schaapskleren' diskwalificeren slechts de schrijfster van het  artikel en daarmee de site waarop het geplaatst is.