100% Hopla's (Judith Herzberg)

Vrolijke apotheose

Wat kan

wat kon

wat had gekund

dat hadden wij 

elkaar gegund. 

Judith Herzberg heeft weinig woorden nodig in de gedichten die ze 'hopla's' noemt. Zeven jaar geleden publiceerde ze de bundel 111 Hopla's en nu is er weer zo'n verzameling: 100% Hopla's. De regels van de hopla's zijn kort, meestal maar een paar woorden lang en het hele gedicht bestaat meestal uit een enkele strofe. Vier of vijf regels is heel gebruikelijk en tien regels is al lang.

'Vrolijke apotheose' is het slotgedicht van 100% Hopla's. Maar hoe vrolijk is deze apotheose eigenlijk? De 'wij' lees ik als een 'ik' en een 'jij', maar dat hoeft niet per se. In mijn lezing hebben de twee elkaar alles gegund, zoals vroeger bij mij thuis de nieuwjaarsvisite wel eens niet het gebruikelijke 'Gelukkig nieuwjaar' of 'Veel heil en zegen' uitsprak, maar 'Al wat wenselijk is'. We snapten wel dat ons dan alleen goede dingen gewenst werden. 

Ook in dit gedicht zullen 'wij' elkaar al het goede gegund hebben, maar is dat ook gebeurd? Misschien wel niet. We zouden het elkaar gegund hebben. We kijken terug: er staat geen 'hebben' maar 'hadden' en hoewel het ook gaat om alles wat kan en dus nog zou kunnen, vrees ik dat ondanks de goede bedoelingen, ondanks het ruimhartig gunnen, niet elke wens is uitgekomen. 

Maar toch is het een vrolijke apotheose. Misschien gaat het dan niet om wat er terechtkomt van wat je iemand wenst of wat je iemand gunt, maar is het al mooi dat je het elkaar gunt, zoals op de nieuwjaarsborrel de warme handdruk en de nieuwjaarswens laten weten: we wensen jullie het beste, of het die wens nu uitkomt of niet. 

Dit soort kleine gedichtjes heeft Judith Herzberg steeds geschreven. In al haar bundels komen ze voor. In deze verzameling zijn veel van die al bekende gedichtjes bij elkaar geharkt, maar er staan ook nieuwe in. Achterin de bundel staat een verantwoording, maar die zag ik pas achteraf, zodat ik elk gedicht met ongeveer dezelfde ogen bekeek. 

Soms lijken het maar notities of aardige observaties. Soms heeft zo'n gedichtje ineens meer lading. Maar misschien ligt dat wel aan het wel of niet met aandacht lezen. Het is niet handig om alle gedichten na elkaar te lezen. Zoals ze wit om zich heen nodig hebben op de pagina, hebben ze tijd nodig om hun werk te doen. En dan nog. 

In de la

In de la waar

hopla's lagen

lag een laagje

opgehoopt, toen 

maar Hopla la 

gedoopt. 

Heel erg geestig vind ik die Hoplala niet, maar dat kan aan mij liggen. Maar wel weer volrijm en halfrijm en metrum dat door het hele gedicht loopt. Dat is bij veel hopla's het geval. Voorlezen gaat met deze gedichten altijd goed. 

En voor wie op zijn gemak leest, is er in 100% Hopla's veel moois te vinden. Het zijn meestal geen spectaculaire observaties of verwoordingen, maar uit alles spreekt de aandacht. De aandacht waarmee geobserveerd is, de aandacht waarmee geformuleerd is. Ja, dat leverde ook een aantal gedichten op waar ik zo mee klaar was, maar dat geeft niet. Het gaat om de gedichten waarbij je oog blijft hangen. 

Geen pijn

Maar moe van het

gebogen en bewogen worden,

moe op de wijze 

van ijzer. 

Als je ijzer heel vaak buigt, lijkt het zacht te worden en daarna breekt het. Ook al is het ijzer. Zo kun je je dus voelen: op weg naar het breken. 

Of deze:

De kat

De kat heeft maar één leven

en is voorlopig nader dan

de wanhoop met zijn negen. 

Van katten wordt gezegd dat ze negen levens hebben, maar deze heeft er aan eentje genoeg. Nee, dan de wanhoop! Die komt telkens terug. Maar nu juist niet, want nu is de kat meer dichtbij dan de wanhoop. 

De gedichtjes zijn kort en de wereld die ze beschreven is soms ook maar klein. Dat geeft ze iets intiems: je kunt als lezer dichtbij komen. En de gedichten zijn gemoedelijk: nooit spreken ze op scherpe toon, nooit zijn ze agressief. Er is een zekere bezonkenheid. 

Ik was een beetje uit de poëzie. Er liggen nog bundels genoeg, maar het kwam er niet van, buiten het beroepsmatige om. Maar toen was er 100% Hopla's en die heb ik toch weer met plezier gelezen. Gedichten lezen - dat moet ik maar eens meer gaan doen.  

Judith Herzberg, 100% Hopla's. Uitg. De Harmonie, Amsterdam 2021; €17,50. 120 blz. gebonden.