23 seconden (Kees van Beijnum)

Het oeuvre van Kees van Beijnum begon met een roman over een moord: Over het IJ (1991); zijn derde roman speelt zich af op de Wallen: Dichter op de Zeedijk (1995). In zijn nieuwe roman, 23 seconden combineert hij die twee: plaats van handeling is de Wallen, het verhaalgegeven cirkelt om een moord.

Misschien is dat ook wel de reden dat ik besloot het boek te kopen. Alle vroege romans van Beijnum las ik. Naast de al genoemde zijn dat: Hier zijn leeuwen (1994), De ordening (1998), De oesters van Nam Kee (2000), De vrouw die alles had (2002). De roman daarna, Het verboden pad (2004), sloeg ik over, maar Paradiso (2008) las ik weer wel. En daarna niets meer. Zonder reden, eigenlijk. Soms raak je blijkbaar een schrijver kwijt en niet omdat je uitgekeken bent op zijn werk.

Maar in 23 seconden keert Van Beijnum terug naar het decor van zijn jeugd, zoals hij dat liefdevol beschreven heeft in Dichter op de Zeedijk. Dat wilde ik wel weer meemaken.

Geen nostalgie

Geen nostalgie overigens in het boek en ook geen terugkeer naar de tijd dat de schrijver jong was. Hoofdpersoon is Anne Lieftinck, geboren in 1980, 38 jaar oud nu (in 2018 dus). Anne groeide op bij haar grootouders in Putten, terwijl haar moeder raamprostituée in Amsterdam was. Nadat oma overleden was, verhuisde het meisje, acht jaar oud toen, naar het huis van haar moeder.

De relatie met moeder was gecompliceerd en toen Anne achttien jaar oud was, stond ze op het punt het moederlijk huis te verlaten. Als ze er even niet is, wordt moeder vermoord, op een gruwelijke manier: met een hamer. De dader wordt gepakt en zit zijn straf uit.

Twintig jaar later keert Anne terug. Ze is intussen een redelijk bekend schrijfster. Haar boek Het lichamelijk kapitaal is aardig goed verkocht. Nu wil ze aan het werk met een nieuw boek, over haar wortels. De betekent dat ze ook moet wroeten in de relatie die ze had met haar moeder en met de moord op haar moeder. Ze wil contact met de dader en ze wil helderheid in alle onduidelijkheden.

Jeugdvriend

Verder moet ze een stuk schrijven over een jeugdvriend, Hayo, met wie ze, om met Lennaert Nijgh te spreken, het leven attaqueerde. Zij heeft meegemaakt hoe hij al jong (hij was twee jaar ouder dan Anne) fotograaf werd. Nu komt er een overzichtstentoonstelling.

Hayo behoorde tot de wereld van haar jeugd en ze moet dus ook aan hem terugdenken als ze over haar moeder nadenkt. Welke rol heeft Hayo indertijd gespeeld?

Nadat Anne de man opgezocht heeft die veroordeeld is voor de moord op haar moeder, Johan, die Haantje genoemd wordt, stuurt hij haar af en toe dagboekbladen. Die laten ons het verhaal van de andere kant zien. Daardoor rijst de vraag of hij de dader wel is.

Anne ontmoet verder Lucas, de broer van Hayo. Aan hem kan ze ook vragen stellen over het verleden. Beetje bij beetje krijgt ze een beeld van wat er gebeurd is. Verschillende keren merkt ze dat zij (en dus ook de lezer) op een verkeerd spoor zit.

Over de afloop kan niets verteld worden, omdat de plot nogal belangrijk is. Ook de titel heeft daarmee te maken.

Helderheid

23 seconden leest lekker, zoals eigenlijk alle boeken van Van Beijnum. Er zit altijd een helderheid in het verhaal en de woorden roepen gemakkelijk beelden op. Wel heeft de corrector af en toe een foutieve samentrekking laten staan, zoals 'een schaduw (...) die hem aantrok en alleen hij leek waar te nemen.'

Aan de ene kant behelst het verhaal de ontrafeling van een misdaad, de moord op de moeder van Anne. Maar het is ook de ontrafeling van een relatie: Anne had ruzie met haar moeder vlak voor de moord en ze heeft dus nooit meer de kans gehad het goed te maken. Dat zal ook de persoon Anne bepaald hebben. De zoektocht naar haar moeder is zo ook een zoektocht naar zichzelf.

Hoop op een ander leven

Verder gaat het ook over mensen die proberen te overleven in een moeilijk leven en op zoek zijn naar een ander leven. In een belangrijke scène tegen het einde van het boek staan twee personen te praten bij de Sint-Olofskapel. Boven de ingang is een beeld aangebracht van een liggend skelet met de tekst 'Spes alterae vitae', hoop op een ander leven. Dat hebben veel personages. Ze zien een glimp van een ander, beter leven en proberen dat te pakken.

Dat geldt ook voor de verdwaalde meisjes die zich aansluiten bij de figuur Damien Daems, die zich voordoet als een soort goeroe en door wie de meisjes gered denken te kunnen worden. Ze zullen door hem alleen maar dieper in de ellende komen. Deze Daems kan overigens ook nog iets met de moord op Annes moeder te maken hebben.

De moeder van Haantje is heilsoldate en dus gelovig. Daarin zit de hoop op een ander leven al opgesloten: hier beneden is het niet. En misschien is ook Anne wel op zoek naar een ander leven, waarin ze vrede kan hebben met haar verleden en met haar moeder.

Uitvergroting

Als 23 seconden alleen over de moord zou gaan, zou het niet meer zijn dan een aardig misdaadboek, maar door het geworstel met het leven te schetsen tilt Van Beijnum het daarbovenuit. Het leven op de Wallen is een uitvergroting van het gemiddelde leven: de gebeurtenissen zijn heftiger, de tegenstellingen scherper, de verwikkelingen minder voor de hand liggend.

Maar de hoop op een beter lot is algemeen menselijk. Geen beter leven dan een goed leven en daar streeft iedereen naar, lijkt me. 23 seconden laat zien dat dat zwaar kan zijn, maar ook wat mensen allemaal doen om dat goede leven te bereiken.