Drs. P. (1919 - 2015) overleden

Gisteren, 13 juni, is Drs. P. (Heinz Hermann Polzer) overleden. Het radioprogramma OVT werd vandaag onderbroken voor het overlijdensbericht. Dat is wel een passende omgeving. Drs. P. was de grootmeester van het lichte vers, waarbij hij een voorkeur had voor ingewikkelde rijmvormen. Daarnaast was hij zanger en tekstschrijver. Hij schreef technisch bijzonder goede teksten, die hij monter bracht, ondanks dat ze geregeld gaan over personen met wie het niet goed afloopt.

Wroetend in mijn geheugen blijf ik steken in 1973, het jaar dat Polzer  voor het eerst met een plaatje in de Top 40 kwam: 'Veerpont'. Het nummer stond vijf weken in de Tipparade en daarna vijf weken in de toplijst. Daar kwam het nooit hoger dan nummer 23. Ik vond de tekst erg grappig en kon hem uit mijn hoofd zingen, wat ik ook wel gedaan zal hebben, tijdens het melken van de koeien.

De volgende 'hit' vond ik indertijd misschien wel nog grappiger: 'Dodenrit'. Die stond in 1974 bij de beste veertig, met nummer 26 als hoogste notering. Een vrolijk lied, waarin iedereen doodgaat. Al sinds 1999 staat het lied jaarlijks in de Top 2000.

Hits had de zanger met de rollende huig-r daarna niet meer. In de jaren tachtig kwam 'Knolraap en lof, schorseneren en prei' niet verder dan de Tipparade. Voor de liefhebbers maakte dat niet uit. Die hoorden zijn liederen toch wel vanaf hun LP's of cassettebandjes.

Ik kende in de jaren tachtig aardig wat liederen van Polzer. Ze zullen op de radio te horen geweest zijn. Kende ik ze van programma's als Het podium van de Nederlandse lichte muziek? Dat zal wel. LP's had ik niet zoveel. Eentje van drs. P, maar die heb ik al lang geleden weggegeven aan een lokaal radiostation.

Begin jaren tachtig kocht ik een verzamelbundel met zo'n beetje alle liedteksten. Ik heb ze vaak voorgelezen op de scholen waar ik heb lesgegeven. Daar zal die bundel wel zijn blijven liggen, want in mijn boekenkast vind ik hem niet meer. Ik leerde liedteksten kennen als 'Ank' en 'Troostvogel', die nooit erg bekend geworden zijn en toch de moeite waard zijn.

Vooral 'Troostvogel' is bijzonder. Niet omdat die tekst beter is dan de rest. De zin 'Je hoort hem wel, maar ziet hem niet' vond ik bijvoorbeeld minder geslaagd, maar omdat de tekst nauwelijks binnen de rest van het oeuvre valt: een troostend, bijna lief lied. En zo eenvoudig dat hij door kinderen begrepen kan worden. Of zou de Polzer hem voor kinderen bedoeld hebben? Ik kwam een filmpje tegen van Herman van Veen die met jonge artiesten dit nummer zingt. In het publiek zitten veel jonge luisteraars.

In de jaren tachtig hoorde en zag ik hem optreden, in de Reehorst in Ede, waar een vriendin me mee naar toe had genomen. Het was boekenweek en een stel plezierdichters (zo werden ze genoemd, herinner ik me) trad op: Simon Knepper, Jan Boerstoel en Drs. P. waren daarbij. Was er nog een vierde? Ik twijfel. Zou Dorrestijn erbij geweest zijn?

Polzer zong zijn gospel 'Knolraap en lof, schorseneren en prei', waarbij ik natuurlijk enthousiast meegezongen heb. Het meest verrast was ik door een nummer dat ik toen nog niet kende. Nu pas bedenk ik dat ik toen de verzamelbundel dus nog niet gelezen kan hebben, want daar staat het in. Dat nummer was 'Bieten', waar ik ontzettend om heb moeten lachen. Het lied begint als een overromantisch sentimenteel lied, maar waar je bijvoorbeeld 'bloemen' verwacht, zingt Polzer 'bieten'. Bieten houden van mensen.

Later zag ik hem nog eens achter de piano. Ik vermoed dat het op een Dag van de Literatuur is geweest, georganiseerd door Bulkboek. Drs. P. zong daar zijn liedjes over leestekens.

Ook weer heel grappig. Een wat schrijftaalachtig idioom, dat wat plechtig aandoet, bij een hilarische inhoud. Dat is een mooie combinatie.

Intussen had ik Polzer ook op tv gezien bij verschillende gelegenheden. Ik herinner me nog een soort college waarin hij het verschil uitlegde tussen een smartlap en een levenslied, gezeten achter een piepklein orgeltje. Ik las de interviews met hem, had intussen bundeltjes met bijvoorbeeld ollekebollekes en smulde van alles wat ik kon vinden.

De klassiekers in zijn werk zijn natuurlijk niet voor niets klassiek. Ik houd erg van De commensaal.

Een vroege opname (1964) met een versprekinkje aan het eind ('ins' in plaats van 'ons'), maar dat is niet erg. Ik heb begrepen dat de titel in de loop der jaren veranderd is, omdat het publiek niet meer wist wat een commensaal was. Jammer. Ik moet binnenkort maar eens over dat woord gaan schrijven.

Nog maar een klassieker: De zusters Karamazov. Ik herinner mij een audio-opname die gemaakt moet zijn in een klein zaaltje. Misschien was het niet meer dan een cafeetje. Het publiek zong het refrein mee. Ik had het idee dat iedere aanwezige de hele tekst mee had kunnen zingen.

Liefhebbers van het werk van Drs. P. kennen zo'n beetje alles van hem, vermoed ik. Voor degenen die zijn werk nog niet tot in alle uithoeken kenne: luister eens naar 'Jubelzang' (over de kerstengel), met al die maffe geluiden, waar Polzer veel plezier aan beleefd moet hebben. Of naar 'Oost-Groningen' ('Strokarton') met de onvergetelijke regels:

Dat gaat met strokarton, dat gaat met strokarton.
Behalve Tweede Paasdag, dan gebruikt men een kanon.

In veel teksten van Polzer waart de dood. Niet alleen een van de zusters Karamazov vindt de dood, maar ook het meisje in 'Scheepvaartberichten', alle personages in 'Dodenrit', De helderziende, veel vrouwen in 'De commensaal' en meer, veel meer. Er zit een zekere goedmoedige kwaadaardigheid in die mij zeer zint.

Vooruit, nog eentje: 'Een fijne dag', een verslagje van een dagje uit in een clichéstijl. Compleet met stijlfouten, die men nu eenmaal in dit soort verslagen aantreft.

Drs. P. is er niet meer. Hij is 95 jaar oud geworden en altijd is hij, tenminste in het openbaar, beminnelijk gebleven. Een krasse, opgewekte grijsaard noemde hij zich in de opname hierboven. In een interview vertelde hij dat het allemaal wel op had mogen houden toen hij tachtig was.

Laten we blij zijn dat hij een groot oeuvre heeft nagelaten, waarin veel te genieten en misschien ook nog wel te ontdekken is. Ten slotte: opnieuw De Commensaal. Wellicht het eerste tv-optreden van Polzer. Eraan vooraf gaat een gesprek met Willem Duys over prentbriefkaarten.

Bron foto Drs. P.: eerlijkefoto.nl

Kijk ook eens bij stukken waarin ik vergelijkbare overledenen herdenk:
Seth Gaaikema
Herman Pieter de Boer
Maarten van Roozendaal
Michel van der Plas