Lulhannes (Woorden die je weinig hoort 5)

In het gesprek dat Wim Brands onlangs had met de schrijver Jeroen Brouwers, gebruikt Brouwers het woord 'lulhannes' als karakterisering van de hoofdpersoon van zijn roman Het hout, en bij uitbreiding voor meer hoofdpersonen van zijn boeken.

'Lulhannes' lijkt voor Brouwers de betekenis te hebben van 'lulletje' of 'persoon zonder doorzettingsvermogen'. Bij mij thuis werd het woord vooral gebruikt door mijn moeder. Zij kon een van haar kinderen zo noemen als die maar een eind weg kletste: 'Och, lulhannes'. In mijn herinnering heeft het woord dan ook voornamelijk te maken met kletsen, lullen. Zo werd het door meer mensen in mijn omgeving gebruikt. Maar misschien is die betekenis regionaal bepaald. Ik groeide op in de Betuwe.

Jeroen Brouwers is zelf ook wel een lulhannes genoemd. In een stuk van Bas van Putten in De Groene Amsterdammer (2009). Meer in de betekenis van leuteraar dan van sukkel. Opmerkelijk genoeg citeert Van Putten daarbij ook zijn moeder.

In het Woordenboek der Nederlandse Taal wordt 'lulhannes' op twee plaatsen genoemd: in het lemma 'Hannes' en in het lemma 'lullen'. Een Hannes is een laffe of lamlendige vent: bloed, lummel, sul en dergelijke, volgens het WNT. Dat lijkt erg op de lulhannes bij Brouwers. Bij 'lulhannes' geeft het WNT: 'leuterkous, kletsmajoor'. Dat is de lulhannes van mijn moeder.

Onder het lemma 'lullen' treffen we als derde betekenis aan: 'Onbeduidende dingen zeggen, kletsen, zaniken, zagen. Thans, afgezien wellicht van sommige dialecten, alleen in platte taal.' In het dialect dat wij spraken, werd 'lullen' niet als plat gezien. Nog steeds niet, volgens mij.

Er wordt ook een uitdrukking genoemd: 'Lullen is geen visch' (praatjes vullen geen gaatjes) - een mooie uitdrukking die van mij in ere mag worden hersteld.

Ook hier wordt de lulhannes genoemd: 'hetzelfde als lul(le)broer; vandaar: lulhannesen. Ik neem aan dat dat een werkwoord is. Er wordt verwezen naar Pijpelijntjes van Jacob Israël de Haan, maar ik vind zo gauw niet de precieze context. Duidelijk is dat het WNT de betekenis 'sukkel' wel geeft aan 'Hannes', maar niet aan 'lulhannes'.

Bij het googlen tref ik een blog aan (Woordhoek van NRC) waarin de lulhannes bij de kop wordt genomen. Daarin ook een mooi citaat uit een brief van Du Perron aan Ter Braak (1939):

Ze bàrsten ook van de lol om zekeren ex-student Kamp (?), nu burgemeester, die daverende moppen heeft geschreven over leidsche zeden – en die voor mij wel de meest zoutelooze lulhannes is waarvan ik ooit luim en kortswijl in handen kreeg. Jong, conservatief, geborneerd en onzelfstandig, maar… methodisch! ernstig! vol wetenschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel! Je moet maar denken: het is goed dat de Universiteit ze nog zóó maakt, want zoo zijn ze op hun aardigst.

De complete brief is hier te lezen.

Wordt 'lulhannes' nog gebruikt? Ik roep Google te hulp. Die verwijst mij naar een filmpje over een lulhannes die een bommetje probeert in een bevroren zwembad. Lulhannes lijkt me hier synoniem met sukkel. Dit soort filmpjes wordt vaker geplaatst. Hier bijvoorbeeld. De lulhannes wordt in het commentaar ook 'flapdrol' genoemd, wat dicht bij 'sukkel' ligt. Of hier: 'Lulhannes gooit vuurwerkje in brievenbus.'

Dat is ook de betekenis die Willem van Hanegem geeft aan het woord. Hij noemde in 2008 een scheidsrechter 'lulhannes'. Hij werd ervoor naar de tribune gestuurd en bovendien kreeg hij een boete van vijfhonderd euro. In een column in het Algemeen Dagblad vroeg Van Hanegem zich af of hij dan misschien 'sukkel' had moeten zeggen. Het woord trok wel de aandacht. Het werd zelfs gescandeerd tijdens een wedstrijd.

Wie zoekt naar 'lulhannes' komt vaak het incident met Van Hanegem tegen. In mijn oren is 'lulhannes' niet zo'n erg scheldwoord, maar ik associeer het dan ook met 'leuteraar' en niet met 'sukkel'.

In 2010 wordt Ghislaine Plag de nieuwe presentatrice van Rondom 10. In een reactie zegt Steven:

Ik hoop niet dat zij net zo’n linkse lulhannes is als die van Grimsbergen, misschien eindelijk eens een keer een rechtse lulhannes, zou niet verkeerd zijn op ons aller pluriforme PO. Lekker aanschoppen tegen politiek correct Nederland, Bos en Pechtold. Een keer wat anders als zeiken tegen Wilders. ;)

Betekenis: leuteraarster, lijkt me. Hieruit blijkt dat een lulhannes niet per definitie een man is.

In een blogbericht van Karin Oldeweghuis kom ik het woord ook een paar keer tegen. Oldeweghuis loopt helemaal leeg als ze het heeft over de ex-man van ene Annette Evers. Van de interpunctie klopt niet veel en het 'artikel' lijkt te bestaan uit vier keer hetzelfde stukje. Een indruk:

...en dat terwijl ze daardoor die aanvallen kan krijgen.haar medicatie klopt niet.ze zit 90 dagen volledig onschuldig vast,vanwege een mishandelende ex,die z,n poten niet thuis kan houden.haar kinderen mag ze helemaal niet meer zien,maar ja,die zitten nu bij een kindermishandelaar en een exzwager cq pedofiel.die kinderen lopen gevaar dus.zekrijgt al heel erg lang geen alimentatie meer,omdat meneer lulhannes ex z,n bedrijf expres op 0 heeft gezet,puur om haar te treiteren.
exlulhannes heeft z,n eigen kind,die een darmafwijking heeft het ziekenhuis in geschopt.zwaar gestoord deze vent.!!hij heeft annette meerdere malen verkracht.haar familie opzettelijk in elkaar gemept.en die kinderen zitten daar nog steeds.!!godsonmogelijk dit.!!

Ik heb de indruk dat 'lulhannes' hier hetzelfde betekent als 'klootzak'. Oldeweghuis bedoelt het waarschijnlijk een stuk minder goedmoedig dan de manier waarop 'lulhannes' gewoonlijk gebruikt wordt.

Ten slotte heb ik enkele jongeren gevraagd wat volgens hen een lulhannes is. Ik kreeg antwoorden als 'een onhandig persoon' en 'sukkel', maar niemand legde het verband met kletsmeier of praatjesmaker.

Zomaar wat googlen en enkele jongeren wat vragen is een onderzoekje van niks, ik weet het. Maar ik ga er toch een paar conclusies uit trekken:
- Het woord 'lulhannes' wordt nog steeds van tijd tot tijd gebruikt.
- De oorspronkelijke betekenis is die van leuteraar, maar tegenwoordig wordt het woord meer gebruikt in de betekenis van 'sukkel'.
- De meeste lulhannesen zijn mannen, maar soms wordt ook een vrouw 'lulhannes' genoemd
- Willem van Hanegem heeft er, onbedoeld waarschijnlijk, veel aan gedaan om het woord levend te houden. Laten we hem dankbaar zijn.

Aangetroffen op deze plaats. De foto bovenaan vond ik hier.