Sommige klassiekers uit de jeugdliteratuur heb ik aan mij voorbij laten gaan. Het is er domweg nooit van gekomen om ze te lezen. Om maar een paar titels te noemen: Kruimeltje, De brief voor de koning, Paulus de boskabouter, Het sleutelkruid Het wereldje van Beer Ligthart, De scheepsjongens van Bontekoe, Minoes.
Afke's tiental is ook zo'n boek. We hadden het wel in huis, maar ik heb het nooit gepakt. Maar zoals ik mijn nalatigheid bij Kruimeltje, De scheepsjongens van Bontekoe en Minoes een klein beetje goed heb gemaakt door de verfilmingen te bekijken, heb ik nu toch het verhaal van Nienke van Hichtum tot mij genomen door de verstripping van haar boek door Dick Matena te lezen.
Matena maakte de strip al in de jaren negentig en publiceerde die in Donald Duck. Er kwam nooit een album van. Tot nu. Bij uitgeverij Personalia is het verschenen in drie versies: in het Fries en in het Nederlands (ingekleurd) en als 'stripkleurboek voor volwassenen'.
Het zijn mooie albums geworden. Voor in de ingekleurde versie staat een kort voorwoord van de Commissaris van de Koning in Friesland, een stukje over Nienke van Hichtum (Sjoukje Troelstra - Bokma de Boer), wat wetenswaardigheden over Afke's tiental (Het werd ooit geweigerd bij de grens van de DDR) en een stukje van Dick Matena die vertelt dat er ooit plannen waren om de strip op te nemen in Tina, omdat men daar dacht dat het een lief meisjesverhaal zou zijn. Matena maakte de redactie duidelijk dat het 'een waargebeurd en ernstig verhaal over een arm Fries gezin met tien kinderen' is. Rond die tijd maakte hij wel de verstripping van Joop ter Heul voor Tina.
Matena heeft zijn sporen in het verstrippen van literatuur intussen wel verdiend. Onder aan mijn stukje over Matena's Tom Poes en de Pas-kaart heb ik links opgenomen naar stukken over Kort Amerikaans, De jongen met het mes en Kees de jongen. Ook de klassiekers uit de jeugdliteratuur zijn door Matena onder handen genomen: van Pietje Bell, De schippers van de Kameleon en Dik Trom maakte hij mooie stripverhalen.
En nu dus Afke's tiental. Matena heeft niet de integrale tekst overgenomen (zoals bijvoorbeeld bij Kees de jongen). In de tekst van Van Hichtum markeert hij wat hij aan tekst gaat gebruiken en wat hij gaat tekenen. Een voorbeeldbladzijde staat voor in het album. Het tekenwerk is weer vintage Matena: tekeningen in niet al te dikke lijnen, die niet variëren in dikte. De inkleuring, met waterverf, is wonderschoon.
Het verhaal is niet heel bijzonder: het zijn kleine gebeurtenisjes uit een gezinsleven. Het schrijnende van de armoede wordt wel een beetje duidelijk, maar gaat je niet dicht op de huid zitten. Misschien was dat ook niet gewenst voor Donald Duck. De indruk ontstaat dat het arme gezin geïdealiseerd is: eigenlijk heeft ieder gezinslid een hart van goud. Dat is misschien wel kenmerkend voor jeugdboeken uit het begin van de twintigste eeuw. Dik Trom, Pietje Bell en Kruimeltje waren, ondanks hun streken, immers ook door en door goed.
Moeder Afke houdt erg veel van haar kinderen, net als vader Marten en de kinderen houden van hun ouders. Een van de zonen krijgt een keer onterecht en paar klappen en eentje krijgt een flink pak op zijn broek, maar voor de rest is het allemaal braaf en zoet.
Matena roept met zijn tekeningen een vervlogen tijd terug en als je uit bent op nostalgie kun je aan dit album dan ook je hart ophalen. Ik had verwacht dat het ellendige van de armoede meer naar voren zou komen, wat niet het geval is. Maar misschien ligt dat meer aan Van Hichtum dan aan Matena. Om dat te weten te komen, moet ik toch het boek gaan lezen.
Vorig jaar werd Dick Matena in Museum Meermanno uitgeroepen tot Levend Erfgoeddrager (zie filmpje hieronder). De stripwereld is goed in het uitdelen van prijzen en bekroningen, al worden de striptekenaars er meestal financieel niet beter van. Ook aan de jaarlijks uitgereikte Stripschappenningen, die toch een zeker prestige hebben, is geen bedrag verbonden.
Ter gelegenheid van de bekroning is er wel een prachtig boek verschenen: 100 pagina's Dick. Mooi fotomateriaal, interviews en artikelen en vooral een compleet overzicht van het werk van Matena, met uit elk werk een voorbeeldbladzijde. Natuurlijk komen we De Argonautjes en Grote Pyr tegen, maar ook de tekeningen die Matena maakte voor Donald Duck (De kleine boze wolf, Tokkie Tor en Knabbel en babbel bijvoorbeeld).
Sommige strips was ik alweer vergeten, zoals Dandy, een verhaal dat ik in 1979 in Eppo las en van andere wist ik niet dat Matena ze gemaakt had, zoals een parodie op Sneeuwwitje, die in 1994 anoniem verscheen en Mozart en Casanova uit 1991.
Onlangs was er bij Het Uur van de Wolf een mooie documentaire te zien: Dick is boos. De reacties erop waren wisselend. Op Facebook las ik dat enkelen alleen de eerste tien minuten gezien hadden en vonden dat Matena alleen maar aan het mopperen was. Mij stoorde het niet Ik heb de documentaire tot het eind toe geboeid bekeken. Kijk ook: hier.
100 blz. Dick is een boek dat recht doet aan de statuur van Matena, een groot tekenaar (en scenarioschrijver) met een gevarieerd oeuvre. Hij tekent nog steeds en ik hoop dat hij dat nog een tijdje kan doen, zodat er ooit een dikkere herdruk van dit boek nodig zal zijn. Met een aangepaste titel natuurlijk.
Afke's Tiental door Dick Matena
Uitgeverij Personalia
softcover, 64 blz. € 12,95
100 pagina's Dick
Uitgeverij Personalia
hardcover, 100 blz. € 24,95
Afke's Tiental, Stripkleurboek
tekst en tekeningen Dick Matena
softcover, 48 pagina's, € 9,95
Afkes tiental van Van Hichtum staat hier ook nog ongelezen in de kast. Deze vooroorlogse uitgave kreeg ik van mijn grootmoeder (geb. 1890 in Bolsward). Ze kwam zelf uit een vergelijkbaar gezin en zei heel veel te herkennen in het boek. Ook bij haar thuis was de armoede enorm : het was elke dag spannend als ze thuiskwamen uit school of Moe wat te eten had voor ze..... Ik ga het toch maar eens helemaal lezen.
BeantwoordenVerwijderen