Marcel Ruijters is de schepper van een intrigerende wereld, rondom het personage Pola Kazoni. Zij bevindt zich in een wereld waarin het altijd 1913 is en waar de tijd dus eigenlijk niet zou mogen voortgaan, hoewel er toch dingen gebeuren.
Aan de ene kant is Het Vasteland een wereld met eigen wetten, maar aan de andere kant heb ik het idee dat er in de verhalen toch iets getoond wordt dat ook op onze huidige wereld van toepassing zou kunnen zijn. Zoals in sommige geloven mythen zich ook in een eigen wereld afspelen en toch een boodschap hebben voor de onze. Niet voor niets noemt Ruijters de toeslagenaffaire als een van de inspiratiebronnen voor zijn nieuwste album. Hoe je de verhalen zou moeten interpreteren, is minder duidelijk. Gelukkig maar. In wat Ruijters vertelt, blijkt lucht te zitten waarin elke lezer kan ademen.
Spion
In dat nieuwste album, Observator, staat Cyril Strapatsky centraal. We hebben hem in een eerder deel al ontmoet, toen hij deel uitmaakte van een groep avantgardistische kunstenaars. Nu is hij echter observator, spion in dienst van het Zoetwatercommunisme. Strapatsky houdt iedereen in de gaten, aan de ene kant uit loyaliteit aan het regime, maar ook omdat het kijken hem plezier bezorgt. Niet voor niets is hij lid van een groep die zich bezighoudt met het recenseren van prikkelfoto's.
Hij heeft een training gehad als observator, wat te merken is aan zijn manier van vechten. En hij is behandeld zodat hij een 'monologue intétieur' heeft. Deze behandeling laat hij hernieuwen als hij niet meer zeker is van zichzelf. Zo weet hij niet meer of hij zijn observaties niet per ongeluk hardop uit. Ook vraagt hij zich af of zijn observaties wel een doel dienen.
Door ontwikkelingen besluit het hele groepje recensenten zich te begeven naar het platteland, omdat aan de randen de evolutie sneller zou gaan dan in de kern. Strapatsky wordt geconfronteerd met de gevolgen van zijn eerdere observaties, hij maakt kennis met de vrouw Jynia Ampersand en haar anarchistische vrienden en moet uiteindelijk zijn verantwoordelijkheid nemen.
Buitenstaander
Het is een samenvatting waar je niet veel aan hebt, maar dat geeft niet. De wereld van Het Vasteland is wonderlijk en er zijn onverwachte ontwikkelingen. Als lezer mag je meekijken in die wereld, maar je maakt er niet echt deel van uit. Omdat de wereld niet vertrouwd is, weet je nooit wat je moet verwachten. Dat is misschien een niet zo gemakkelijke positie, maar die van Strapatsky is eigenlijk vergelijkbaar. Ook voor hem is het deel van de wereld waarin hij terechtkomt nieuw. Daarmee leert hij ook een nog onbekend deel van zichzelf kennen.
De wereld aan het begin van het verhaal is voor Strapatsky overzichtelijk. Er is goed en er is kwaad en blijkbaar signaleert hij het kwaad. Hij heeft macht. Weliswaar is de doodstraf in 1913 afgeschaft, maar niet voor belastingfraude. Als Strapatsky iemand aangeeft wegens die misdaad, is diens lot bezegeld. Maar de wereld waarin hij terechtkomt is minder voorspelbaar. Hij moet maar zien hoe hij zich redt.
Anarchisme
Er zijn veel interpretaties mogelijk van Observator. Het is duidelijk dat de anarchisten meer sympathie opwekken dan de vertegenwoordigers van het rigide regime. Wat gebeurt er met iemand die zich in dienst stelt van dat regime? Zal zijn menselijkheid of zullen zijn driften uiteindelijk toch niet sterker zijn dan de greep die het systeem op hem heeft?
Natuurlijk zijn er parallellen te trekken met wat wij weten van het 1913 in de geschiedenis. Het is de tijd van voor de Eerste Wereldoorlog, waarin het anarchisme zich op allerlei manieren manifesteerde. Enkele jaren later stak het anarchisme bijvoorbeeld de kop op in het oosten van Oekraïne, waar nu weer van alles aan de hand is. Misschien is dat toeval, maar het hoofd van de lezer is vrij en onder het lezen ontstaan soms toevallige associaties.
Vertelplezier
Het is mooi om nog een tijdje te kauwen op het verhaal van Observator, maar nodig is het niet. Je kunt het ook lezen als een wonderlijk verhaal, waar weer het vertelplezier op elke bladzijde trilt. Misschien is er van tijd tot tijd een ernstige ondertoon, maar de boventoon is vrolijk, luchtig. Ik heb me ook met dit album weer kostelijk vermaakt.
In het begin van het verhaal heb je het idee dat je verplaatst wordt naar het verleden. De teksten die Ruijters op de pagina's plaatst, zien eruit als de teksten zoals die vroeger in stomme films getoond werden. Je wordt dus meteen uit je eigen tijd gehaald en als je je eenmaal in de wereld van het album bevindt, ben je in 1913 en net als de personages kom je daar niet meer vandaan. Daarvoor zorgt Ruijters wel.
Tegelijkertijd zit er ook een zekere tijdloosheid in het verhaal, wat weer goed aansluit bij de wereld van het album. En in ieder geval is het op en top de speelse geest van Ruijters die met genoegen ons leidt op paden die we niet hebben voorzien.
Moet er nog iets gezegd worden over zijn karakteristieke manier van tekenen gezegd worden? Ook in dit album blijft de stripmaker zichzelf trouw, waarbij hij nergens vervalt in routine. Alle tekeningen zijn fris, het zwart en wit is mooi uitgebalanceerd, elke pagina is helder en laat zich moeiteloos lezen. Gewoon weer vakwerk.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten