Carbon & Silicium (Mathieu Bablet)

Sommige boeken zijn al mooi voordat je ze gelezen hebt, gewoon als voorwerp. Zo'n boek is Carbon & Silicium,een graphic novel van Mathieu Bablet. Een kloek, gebonden boek. Linnen rug met een goudkleurige opdruk. Het schutblad is bruinig, maar niet niet egaal bruin. Het doet me denken aan het dunne karton dat je nog wel eens aantreft in bananendozen. Het is maar een detail natuurlijk, maar het laat zien met welke zorg het boek is gemaakt. 

Het genre is sciencefiction en ik heb al vaker geschreven dat ik daar niet bij voorbaat affiniteit mee heb, maar dat ik er wel voor opensta. Dan wordt je inspanning in veel gevallen ook wel beloond. Hier in ieder geval. 

Evolutie

Het verhaal begint met iets wat er als een zee uitziet, waaruit enkele figuren kruipen. Onmiddellijk moet je denken aan de evolutie: de zeedieren die op het land gaan leven. Ook hier is een soort evolutie aan de gang, maar dan eentje die door de mens in gang is gezet. De mensen hebben lang gewerkt aan de ontwikkeling van een androïde: een computer, een robot, die op de mens lijkt. Daarvan zijn er twee exemplaren ontwikkeld die de namen Carbon en Silicium hebben gekregen, naar de elementen uit het periodiek systeem. 

De vormgeving is nog in volle gang: Carbon zal er meer als een vrouw uitzien, Silicium meer als een man. En het is de bedoeling dat de androïden niet langer dan vijftien jaar zullen bestaan. Dat laatste komt niet uit. Carbon en Silicium vinden een manier om langer te bestaan, in andere behuizingen of, zo je wilt, 'lichamen'. 

Zoektocht naar elkaar

Aan de ene kant is Carbon en Silicium het verhaal van twee personen, die weliswaar geen mens zijn, maar met wie je je moeiteloos kunt identificeren. Ze raken elkaar kwijt en zoeken elkaar weer op. Dit soort verhalen over een man en een vrouw kennen we al eeuwen. Van Floris ende Blancefloer tot Tristan en Isolde en van Romeo en Julia tot De wereld een dansfeest (van Arthur van Schendel). De lezer hoopt dat ze uiteindelijk bij elkaar komen en nog lang en gelukkig zullen leven. 

Aan de andere kant is deze beeldroman het verhaal van een maatschappij in de toekomst, waarin de techniek steeds verder ontwikkeld wordt. Die maatschappij krijgt te maken met meer geweld, met groepen die de macht willen grijpen, met groepen die onderdrukt worden en met veel androïden, waarvan sommige niet meer op mensen willen lijken en hun gezicht verwijderen.

Het verhaal beslaat 271 jaar en speelt zich af op verschillende plaatsen op aarde, zodat je het idee krijgt dat het niet alleen gaat om een bepaalde maatschappij of een bepaalde beschaving, maar dat je een beeld krijgt van de mensheid in die tijd. Sommige problemen zijn dan ook mondiaal: de opwarming van de aarde, de stijging van de zeespiegel. 

Idealisme

Het is geen vrolijke wereld die ons getekend wordt, maar er blijft hoop. Uit de omzwervingen van de twee hoofdpersonen blijkt dat samen beter is dan alleen en Carbon wil zich ook echt in dienst stellen van het grotere geheel. Ze zegt daarover:

Ik geloof dat een samenleving alleen kan functioneren door een gezamenlijke inspanning. Door werkelijk samen te werken en elkaar te helpen. Een wereldwijde intelligentie ten dienst van de groep. 

Ze denkt dat ze dat het best kan doen door haar lichaam te verlaten en alleen nog op het netwerk te bestaan. Toen ze ontwikkeld is, was ze als een zeedier dat op het land kroop. Daar zou ze tot de mensachtigen gaan behoren. Aan het eind zal ze de omgekeerde weg afleggen. Het lijkt alsof we terug zijn bij het begin. 

De toekomst van gisteren

Gerrit Komrij heeft in de bundel Averechts (1980), in de afdeling 'De toekomst van gisteren', toekomstromans bekeken. Zijn conclusie: die romans zeggen meer over het heden dan over de toekomst. Dat is met Carbon en Silicium ook zo. Dingen die nu spelen, worden uitvergroot, geëxtrapoleerd.

De temperatuur op aarde is in het boek al vele graden gestegen, het water heeft delen van de aarde overstroomd. Mensen proberen in boten het continent te bereiken, maar er wordt op hen geschoten. De robots zijn mensachtig. Volgens het Bijbelverhaal schiep God de mens naar zijn evenbeeld, volgens anderen hebben de mensen God gecreëerd,  naar hun eigen evenbeeld. Zo hebben ze ook de robots gecreëerd als mensen met extra mogelijkheden. Maar ze willen wel de baas blijven over hun eigen schepping. 

Dystopie

De laatste tijd verschijnen er veel dystopieën. Dat zal iets zeggen over deze tijd. Blijkbaar zijn er zorgen en die zoeken een uitweg in fictie. Of de angsten daarmee bezworen zijn, is maar de vraag. We kunnen zeggen dat het zo erg niet zal zijn als in het verhaal of geloven dat de rampen ons werkelijk te wachten staan. 

Hoe dan ook, Carbon en Silicium is een uitstekend boek. Mathieu Bablet heeft een mogelijke wereld geconstrueerd en de lezer gaat daar moeiteloos in mee. Dat komt ook doordat hij zich gemakkelijk kan identificeren met Carbon, wat weer veroorzaakt wordt doordat de androïden erg op ons lijken. Uiterlijk, al geldt dat niet voor het hele boek, maar ook innerlijk: ze kennen gevoelens, hebben idealen. Hoe geloofwaardig dat is, kan ik moeilijk inschatten, maar het helpt wel bij het meeleven tijdens het lezen. 

Het verhaal van de twee gelieven die niet steeds bij elkaar kunnen zijn is een romantisch thema, dat intussen zo in onze cultuur verankerd zit, dat ons dat gegeven altijd wel zal kietelen, denk ik. We hebben het ook nodig, als tegenwicht tegen de liefdeloze omgeving waarin de personages zich bewegen. 

Tekeningen

De tekeningen zijn apart. Mensen en androïden hebben vrij kleine hoofden op vrij lange nekken en hun ledematen zijn kwabbig, terwijl ze naar de uiteinden weer smaller toelopen. Dat zou afstand kunnen scheppen, maar in mijn leeservaring gebeurt dat niet. 

De inkleuring is massief: er zijn maar weinig witvlakken en per pagina of aantal pagina's blijf je in hetzelfde kleurengamma. De kleuren zijn gedempt: nergens uitbundig, nergens vrolijk. Ze werken mee aan de sfeer in het boek. 

Wie Carbon & Silicium gelezen heeft, heeft het nog niet uit. Er is veel om op te kauwen en ook wel om van na te genieten. In ieder geval is duidelijk dat de ontwikkeling van de wetenschap ons leven niet alleen maar prettiger zal maken, maar dat er ook gevaren op de loer liggen. Het kan nooit kwaad als je daar van tijd tot tijd op gewezen wordt.  

Titel: Carbon & Silicium

Tekst, tekeningen en inkleuring: Mathieu Bablet

Vertaling: W. Davids

Uitgever: Scratch Books

z.pl. 2022, 272 blz. 34,95 euro (gebonden)