Maar anderhalf jaar later blijk ik het toch ineens mee te nemen en te lezen. Op de achterkant staat dat de hoofdpersoon, Eva, wraak neemt op een heel dorp. Ik wil toch wel weten hoe dat gebeurt.
Het heden in de roman is de dag waarop Eva's oud-klasgenoot Pim de 'bijna volledig geautomatiseerde melkerij' op zijn boerderij opent. Voor deze gebeurtenis nodigt hij mensen uit, onder wie Eva. In de uitnodiging noemt hij ook zijn broer Jan, die niet meer leeft en die in december dertig jaar oud geworden zou zijn. Eva is al jaren weg uit het dorp. Ze besluit naar het feest te gaan, met een blok ijs in de achterbak. We volgen haar die dag van uur tot uur.
Er worden nog twee lijnen getrokken. De ene is de geschiedenis van 'de drie musketiers', de enige drie kinderen die in 1988 in het Vlaamse dorp geboren werden en die op die manier wel samen op moeten trekken: ze vormen een bijzetklasje, dat dus bij een andere klas gezet wordt. Het klasje bestaat uit Eva, de boerenzoon Pim en de slagerszoon Laurens.
De derde lijn is die van de zomer van 2002, waarin de samenwerking van de drie musketiers uit de hand loopt en dramatisch eindigt. De drie lijnen wisselen elkaar met keurige regelmaat af.
Het verhaal blijft gaande door enkele vragen die de lezer al in het begin van het boek heeft: wat gaat Eva op het feest doen met het blok ijs? En ook: hoe is Jan om het leven gekomen? Honderd bladzijden voor het einde krijg je op de tweede vraag wel antwoord, maar dat antwoord blijkt verderop onvolledig te zijn.
Er hangt vanaf het begin iets broeierigs in Het smelt. Sommige zaken worden aanvankelijk niet benoemd, maar je hebt al het gevoel dat er wat scheef zit. Eva komt bijvoorbeeld uit een niet zo prettig gezin, waarin moeder alcoholist is en vader ook wel een pintje lust. Eva's zusje Tesje ontwikkelt dwanghandelingen. Hoe erg het bij Eva thuis is, wordt pas in de loop van de roman duidelijk.
Spit heeft Het smelt keurig volgens de theorie opgebouwd. Als iemand voor de grap(?) zijn hoofd in een strop steekt, kun je verwachten dat er verderop nog ergens een strop opduikt. Zo zijn er (veel) meer vooruitwijzingen. Je kunt dat schematisch noemen, maar mij heeft het niet zo gestoord. Ik vind het wel prettig als een roman stevig geconstrueerd is.
Meer moeite had ik met het effectbejag. Sommige scènes worden wel erg vet aangezet. Na een dramatische verkrachting komt het slachtoffer aan in de slagerij, waar ze in elkaar zakt. Ze moet overgeven. Er staat een emmertje met smerig poetswater, waarin ook stukjes gehakt te zien zijn. De slagersvrouw dept het voorhoofd van het slachtoffer met de doek uit het emmertje. Ja, ja, we weten wel dat het erg is. Zoiets is me te grotesk. Er zijn meer van dergelijke passages aan te wijzen.
In de verhaallijn van de zomer van 2002 draait het om een raadsel, waarnaar ook de titel verwijst en het ijsblok dat Eva meeneemt naar het feest: een man wordt dood gevonden. In de ruimte is alleen een plas water te zien. Wat is er gebeurd? Het is (in Nederland in ieder geval) een bekend raadsel, te vergelijken met de dode visser in de telefooncel en het volk dat de 'r' niet blijkt te kunnen zeggen. Het is daarom opmerkelijk dat zo weinig meisjes in het dorp van het raadsel gehoord hebben. Er wordt ook gesuggereerd dat Eva het raadsel bedacht heeft, terwijl ze het waarschijnlijk ergens gelezen heeft. Dat bekende raadsel maakt ook dat het slot niet als een verrassing komt.
Nu Het smelt al meer dan anderhalf jaar uit is, mag ik waarschijnlijk wel wat van de plot verklappen. Als dat niet mag, moet je de volgende alinea's overslaan.
Dat Eva wraak wil nemen op een heel dorp is opmerkelijk. Heeft de dorpsgemeenschap schuld? Er zijn zeker schuldigen aan te wijzen en wellicht kun je de gemeenschap schuldig achten doordat er zaken toegelaten zijn. Daarover kun je van mening verschillen.
Maar Eva pleegt ook zelfmoord en die twee dingen kan ik niet met elkaar verenigen. Als wraak belangrijk voor je is, is de dorpsgemeenschap blijkbaar belangrijk voor je. Pleegt iemand zelfmoord voor wie er nog belangrijke dingen in het leven zijn? Dat lijkt me niet zo logisch.
En was de zelfmoord nodig voor de wraak? Ik denk het niet, al komt het voor de compositie van het boek wel goed uit.
Toch heb ik Het smelt geboeid gelezen. Misschien wel doordat Eva veel van wat er om haar heen gebeurt zo lang accepteert. De werkelijkheid waarin je leeft mag absurd zijn, maar je hebt geen andere, dus je kunt moeilijk anders dan erin meegaan. Dat laat Spit wel goed zien.
Het smelt toont ook het tweesnijdende van een kleine gemeenschap. Er kan veel goeds gebeuren in een besloten gemeenschap, maar ook veel kwaads. Er kan veel over elkaar verteld worden, maar ook verzwegen.
De opzet, terugkeren naar het dorp van je jeugd, is bekend. Titels als De helaasheid der dingen en Terug naar Oegstgeest liggen ter vergelijking voor de hand. Mij lijkt dat geen bezwaar.
Het smelt is geen vlekkeloze roman, maar het is interessant genoeg en voor een debuut is het krachtig. Nu is het afwachten of er nog meer in de pen van Lize Spit zit.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten