Jaarboek 1942 (Wie wat waar? 1)

Op rommelmarkten of in antiquariaten koop ik boeken die ik 'ooit' wil gaan lezen. Op dat moment ben ik er oprecht van overtuigd dat ik binnen een jaar zo'n boek daadwerkelijk ga lezen. Meestal komt het op een stapel terecht. Die stapel verhuist dan naar een hoek en later naar een ander vertrek en het boek wordt vergeten. Zo ging het bijvoorbeeld met Herinneringen van een huisarts, van Dr. J. van Arkel Zegwaard, waarover ik anderhalf jaar geleden een stukje schreef, zo is het ook met dit boekje gegaan: Wie wat waar? Jaarboek 1942 van de Haagsche Courant, uitgekomen in november 1941.

Het is een curieus boekje, met een terugblik op de laatste maanden van 1940 en het grootste deel van 1941, een vooruitblik op 1942 en daarna een encyclopedisch aandoend gedeelte, over de wonderlijkste onderwerpen. Volgens dit document verscheen de reeks in ieder geval van 1936 tot 1983, met een onderbreking van twee jaar (1945 en 1946). Op DBNL worden geen jaarboeken vermeld tussen 1975 en 1982. Ik neem aan dat het jaarboek in die jaren niet verschenen is: ook op Catawiki komen ze niet voor.

De jaarboeken werden uitgegeven door Sijthoff, die dezelfde boeken op de markt bracht voor het Rotterdamsch Nieuwsblad. In het archief van Sijthoff Pers, dat zich in het Persmuseum bevindt, treffen we onder nummer 64 aan: 'Overeenkomst tussen de C.V. Wie Wat Waar en de Haagsche Courant inzake de uitgave van het Jaarboek Wie Wat Waar. 1956. 1 stuk.'

In vrij korte tijd heb ik vier van deze boeken op de kop getikt (1942, 1944, 1959 en 1960), zonder dat ik ernaar zocht. Het eerst door mij gekochte en het oudste dat ik bezit (Jaarboek 1942) zal ik in afleveringen nader belichten. Het lijkt me aardig, aangezien het hier een oorlogsjaar betreft.

In het woord vooraf schrijft de Haagsche Courant dat 'dit jaarboekje' het zesde in de rij is.

Het enorme succes, met de eerste vijf jaarboekjes geoogst, geeft ons vertrouwen, dat ook de uitgave 1942 zich in veler belangstelling zal mogen verheugen. 

Daar meent men ook wel reden voor te hebben: het is een aanvulling op zijn voorgangers; het is niet alleen bijgewerkt, maar bevat 'tal van tot nu toe niet opgenomen wetenswaardigheden'; het aantal rubrieken is uitgebreid; en de inhoud is 'door verscheidene nieuwe kleurendrukken verfraaid en verlevendigd.' Het stukje is gedateerd november 1941.

Daarna volgt een 'Persoonlijk Memorandum', op pagina 3, dat voor een groot deel oningevuld is gebleven. Ik kan er alleen uit opmaken dat het boekje heeft toebehoord aan W.A. Spaan, kantoorbediende, wonende op Cartesiusstraat 277. Telefoonnummer, postgironummer, spaarbankboekje, safe en auto- of rijwielnummer vulde Spaan niet in. Wel het 'nummer' van zijn handschoen (8¼), wat de maat geweest zal zijn. Schoenmaat en boordmaat, ook steeds aangeduid met 'nummer',  heeft hij ook ingevuld: respectievelijk 40-41 en 15.

Wat het nummer van zijn hoed is, wat zijn gewicht is (met datum) liet Spaan open. Zou hij geen hoed gedragen hebben? Achter 'Bij ongeval geef direct kennis aan' vulde de grapjas in: 'mij'. De telefoonnummers van dokter, apotheker, brandweer en autogarage bleven weer open en van de regeltjes onderaan waar iemand naar believen nog informatie kwijt kan, maakte Spaan geen gebruik.

De pagina's 4 tot en met 51 bevatten aan de linkerkant, op de even pagina's, een kalender van 1942, waarop we vooral kunnen zien wat er allemaal wat er in het verleden gebeurd is. Elke dag wordt genoemd. Van die dag vernemen we welke dag van de week het is, een historisch feit, hoe laat zon en maan op- en ondergaan, welke dag van het jaar het is en hoeveel dagen het duurt voor het jaar om is.

Op de oneven pagina's staat er een overzicht van wat er in 1941 gebeurd is, in twee kolommen: binnenland en buitenland. Bij oktober springen we terug naar 1940: 1941 was nog niet voorbij toen het boekje gedrukt werd.

In de volgende bijdragen pik ik wat krenten uit de volle pan pap, te beginnen met de even pagina's, waarboven 'Kalender - 1942' staat.