De stripbiografie is intussen een redelijk groot genre geworden. Reinhard Kleist bijvoorbeeld heeft er een hele rij op zijn naam staan: Johnny Cash, Fidel Castro, Nick Cave, de bokser Emile Griffith en David Bowie. In Nederland denken we het eerst aan Typex, met zijn monumentale bioagrafie van Andy Warhol en die van Rembrandt.
Of Typex van plan was zich aan nog een biografie te zetten, weet ik niet, maar de volgende kwam op zijn pad: het Joods Museum Berlijn verschafte hem de opdracht voor een biografie over Moses Mendelssohn (1729 - 1786), een Joodse filosoof. Eerlijk gezegd had ik nog nooit van de beste man gehoord, maar het is een intrigerende figuur geweest.
Anekdotes
Typex koos een mooie opzet: hij nam zes anekdotes uit het leven van Moishe (Mozes) en aan elk ervan wijdde hij een hoofdstuk. Die anekdotes zijn vaak apocrief, maar we krijgen ook te lezen hoe het indertijd werkelijk gegaan is. Natuurlijk zijn de verhalen die de ronde deden mooier.
De anekdotes gaan over Mendelssohns tocht naar Berlijn, zijn relatie met Fromet zijn ontmoeting met Frederik de Grote (die in werkelijkheid niet plaatsvond), zijn pennenstrijd met de theoloog Lavater, de ontmoeting met de Poolse vrijdenker Abba Glosk en over singerie.
Singerie is een genre in de beeldende kunst, waarin apen als mensen worden afgebeeld. In het boek over Moses Mendelssohn gaat het over porseleinen apen die in de achttiende eeuw populair waren, maar veel Pruissische Joden waren ook gedwongen om ze af te nemen van de Meissenfabriek, als een soort speciale accijns.
Vignet
In het laatste hoofdstuk van Moishe komt geen tekst meer voor: Moses Mendelssohn is aan het eind van zijn leven. Aan het slot van elk hoofdstuk heeft Typex een tekening opgenomen die wel wat doet denken aan een vignet, met veel wit eromheen. Bij dit hoofdstuk is dat een aap die naar binnen kijkt.
Dat sluit goed aan bij de proloog, waarin de aap van de orgelman naar binnen kijkt bij het gezin waar Moishe nog kind is. En de porseleinen apen spelen ook nog een rol in de ontmoeting tussen Mendelssohn en de vader van de vrouw die later zijn echtgenote zal worden.
In dat laatste hoofdstuk komen meer lijntjes samen. In het zicht van de dood trekken allerlei gebeurtenissen blijkbaar voorbij aan Mendelssohn. Het mogen verschillende voorvallen zijn, maar ze vonden wel plaats in hetzelfde leven. Compositorisch heeft Typex zo voor een sterk slot gezorgd waarin alle lijnen samenkomen.
Tekeningen
De tekeningen zijn zoals we van Typex gewend zijn: goed, in een stijl die de tekenhand nog duidelijk laat zien. Elk hoofdstuk heeft zijn eigen achtergrondkleur waarvoor de belangrijke personages oplichten in wit, met een bruinige schaduwwerking.
Altijd is er aandacht voor de compositie van de pagina. Soms is die verdeeld in kleinere tekeningen, soms is er een paginavullende tekening, waarbij er binnen een tekening tijd kan verstrijken, zoals we ook wel op Middeleeuwse schilderijen zien. De kaders zijn nooit witte gootjes, maar ze zijn aangepast aan het verhaal. Zo kunnen ze eruitzien als houten latten die aan elkaar gespijkerd zijn of lijken op ornamenten zoals je die nog wel eens in oude gestucte plafonds ziet. Het zijn details die niet om aandacht vragen, maar als je ze ziet, bevestigen ze het beeld dat het boek doordacht is en goed in elkaar zit.
Moses Mendelssohn kende ik niet voordat ik Moishe las en ik was niet bij voorbaat geïnteresseerd, maar tijdens het lezen merk je dat het een interessante man moet zijn geweest, in vaak moeilijke omstandigheden. Maar bovenal heb ik genoten van een goed boek: goed getekend, goed gecomponeerd. Weer een parel aan de kroon die Typex al enkele jaren gerechtigd is te dragen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten