Podcast: Muziek tot leven, Kwaad bloed, Toen was ik 12

Muziek tot leven

In het kader van 75 jaar bevrijding schenkt NPO Radio 4 aandacht aan componisten en hun wederwaardigheden in de oorlog. Het zijn veelal namen die we niet meer zomaar paraat hebben.

Tot nu toe zijn er vijf afleveringen uitgezonden en als podcast beschikbaar: over Leo Smit, Johanna Bordewijk - Roepman, Dolf Karelsen, Henriëtte Bosmans en Sem Dresden. Veel van de componisten zijn Joods en niet iedereen heeft de oorlog overleefd. Om te zorgen dat het stof hun naam niet helemaal bedekt, wordt er nu opnieuw aandacht aan hen geschonken.

Johanna Roepman blijkt de vrouw te zijn van Ferdinand Bordewijk. Dat was nieuw voor mij: niet eerder hoorde ik wat haar betekenis was. Leo Smit overleefde de oorlog niet, maar zijn werk heeft de oorlog doorstaan en kan nog steeds uitgevoerd worden.

Kort

Het zijn maar korte afleveringen: tussen de zeven en de tien minuten. Maar in dat korte bestek wordt er een heel leven geschetst en dat is indrukwekkend. Tussendoor en op de achtergrond hoor je muziek van de betreffende componisten, zodat je ook daar meteen een beeld van krijgt.

Elke aflevering behelst een portret, maar als je alle afleveringen na elkaar beluistert, krijg je ook een beeld van het muziekleven in de oorlog. Hoe Joodse musici niet meer in de orkesten mochten spelen en dus eigen gezelschappen oprichtten. Hoe het werk van Joodse componisten niet meer mocht worden uitgevoerd en natuurlijk hoe velen die oorlog niet overleefd hebben.

Zo is de serie een mengeling van de gruwel en de hoop. Altijd was er nog de muziek, die voor sommigen van levensbelang was. 'Zonder muziek is het leven onnodig,' schreef Henriëtte Bosmans.  Zij overleefde de oorlog overigens wel.

Hoeveel afleveringen de podcast zal gaan beslaan is mij nog niet duidelijk. Hier vind je meer informatie. Hopelijk gaat de serie nog even door.

Kwaad bloed

Misschien dat sommige mensen de 'true crime' een beetje zat zijn. Er zijn wel heel veel podcasts waarin men duikt in een oude misdaad en waarin uitgevogeld wordt hoe het allemaal waarschijnlijk of misschien gegaan is. De liefhebbers zullen er waarschijnlijk geen genoeg van kunnen krijgen.

Eerder heb ik aandacht besteed aan bijvoorbeeld In het hart geraakt, De kofferbakmoord, Ik sla mijn vrouw, De Deventer moordzaak en Daders. Die laatste stond me het minst aan, omdat er te veel werd gezocht werd naar de sensatie.

Er is intussen weer een nieuwe podcast, Kwaad bloed. Twee ervaren journalisten, Jacqueline Maris en Gerrit Kalsbeek, storten zich op verschillende opmerkelijke moorden, die hebben plaatsgevonden op het platteland. De lijst van afleveringen vind je op de site.

Spoorwegovergang

Er zitten bijzondere gevallen tussen. Bijvoorbeeld een man die zijn auto met daarin zijn vrouw achterlaat op een spoorwegovergang. Hij zegt dat hij een black-out heeft gehad. Of is dat eigenlijk moord?

Het zijn markante dossiers en Kalsbeek en Maris proberen zo goed mogelijk te begrijpen wat er gebeurd is. Dat betekent dat ze, zo mogelijk, ook met de dader spreken. Sensatie is niet wat ze zoeken. Kalsbeeks stem is sonoor en zijn verbindende teksten zijn aangenaam om naar te horen. De stem van Maris herkende ik uit andere programma's: een licht accent dat mij meteen vertrouwd aandoet. Alsof daardoor het menselijke benadrukt wordt. Dat is natuurlijk puur subjectief, maar blijkbaar werkt het bij mij zo.

Als luisteraar krijg je een kijkje in de menselijke verhoudingen. Je krijgt ook een beeld van een huwelijk of van een sociale gemeenschap, zoals de vaste bewoners van een camping.

Hoorspel

Naast de documentairezijde heeft deze podcast ook nog een andere kant. Enkele dossiers zijn in handen gegeven van hoorspelmakers. Die hebben alle informatie tot hun beschikking, maar hebben verder de vrije hand.

In zo'n audiodrama krijg je soms een kijk van een andere kant op de zaak. In bijvoorbeeld de aflevering 'Moord op eigen bloed' komt een moeder voor die haar kind doodt. In het hoorspel beleef je alles vanuit het kind, dat nog tot je spreekt nadat het overleden is.

Dat het gegeven van een moord op twee manieren wordt overgebracht op de luisteraar is zeker een meerwaarde boven de aanpak die we bij andere podcasts al gewend zijn. Ik kan me overigens ook voorstellen dat mensen alleen de hoorspelen of alleen de reconstructies willen beluisteren en daar is natuurlijk niks tegen.

Toen was ik 12

Op het moment dat je iets meemaakt, ben je je er niet altijd van bewust dat je deel uitmaakt van de geschiedenis. Achteraf is dat gemakkelijker. Mensen kunnen vaak jaren later nog vertellen waar ze waren toen ze hoorden over de aanslag op de Twin Towers of de over de moord op John F. Kennedy.

Er zijn ook mensen die erbij waren, die er niet alleen over gehoord hebben, maar die alles hebben gezien. Deze mensen staan centraal in de podcastserie Toen was ik 12. Het gaat overigens niet alleen over mensen die werkelijk twaalf jaar oud waren toen ze iets belangrijks meemaakten.

Direct ooggetuigen aan het woord laten komt in meer podcasts voor, bijvoorbeeld in De zomer van 1945. Toen was ik 12 gaat op eenzelfde manier te werk. Doordat de hoofdpersonen allemaal kind waren toen er iets belangrijks gebeurde, ga je met die personen terug naar hun kindertijd. Dat is is ook de bedoeling, want deze podcast is bedoeld voor kinderen. Het is namelijk een podcast van Willem Wever. Die kinderen horen wat iemand van hun eigen leeftijd jaren geleden beleefd heeft.

De onderwerpen tot nu toe zijn: De vuurwerkramp, de gijzeling van lagere-schoolkinderen in Bovensmilde, de opheffing van Doe Maar en de Bijlmerramp.

Gijzeling

Vooral de gijzeling van de lagere school is indrukwekkend. De De site heeft het over een basisschool, maar die was er toen nog niet. Dat lijkt me geen probleem: het gaat erom dat kinderen snappen wat er toen speelde.

Het verslag van binnenuit (iemand die toen een jongetje van negen jaar oud was vertelt over hoe zijn klas gegijzeld werd) is beeldend en je bent als luisteraar in die school. Nooit heb ik geweten dat er toen zo veel kinderen ziek zijn geworden en dat de wc's tot de rand toe vol stonden.

Je leeft je ook in in de ouders die er ineens achter kwamen dat hun kind gegijzeld was. Een gijzeling lijkt moeilijk voorstelbaar en toch kun je je als luisteraar alles voorstellen. Je hoort nieuwsberichten en je krijgt daarna een verslag dat dichter op de gebeurtenissen zit dan indertijd mogelijk was.

Dat de opheffing van de popgroep Doe Maar een onderwerp is, is wel prettig: dan is er ook nieuws dat wat luchtiger is. Nou ja, luchtig? Voor veel meisjes leek het alsof hun wereld ophield met draaien toen hun geliefde band uit elkaar viel. Je krijgt in de podcast ook een goed beeld van de tijd, waarin Doe Maar overal was.

Het knappe is dat de afleveringen ook nog kort zijn: in een kwartier ben je helemaal bijgepraat. Zeer aanbevolen en echt niet alleen voor kinderen.