Lezing Edward van der Kaaij

In september hield Klaas Hendrikse een lezing in de Vluchtheuvelkerk in Zetten. Hendrikse schreef de boeken Geloven in een God die niet bestaat en God bestaat niet en Jezus is zijn zoon. De volgende in deze serie lezingen was Edward van der Kaaij, schrijver van De ongemakkelijke waarheid van het christendom.

In de lezing draaide het, net als in het boek, erom of Jezus wel of niet een historisch figuur is. Volgens Van der Kaaij heb je twee benaderingen: je gaat ervan uit dat Jezus historisch bestaan heeft, maar dat er verhalen geweven zijn rond zijn persoon (mythologiserend historisch) of je gaat ervan uit dat de verhalen over Jezus mythen zijn, die later in een historische context zijn geplaatst (historiserend mythisch). Van der Kaaij kiest voor die laatste benadering.

In die benadering maakt het niet uit of Jezus wel of niet een historische figuur is. Van der Kaaij gaat ervan uit dat Jezus niet als mens bestaan heeft, al is dat natuurlijk lastig te bewijzen. Fik Meijer heeft zojuist een boek geschreven waarin hij wel pleit voor de historiciteit van Jezus, omdat hij ook genoemd wordt in buitenbijbelse bronnen. Die bronnen noemt Van der Kaaij ook in zijn boek, maar ze overtuigen hem niet.

Als je uitgaat van een historische Jezus, blijf je toch zitten met het probleem welk deel (van bijvoorbeeld het evangelie van Markus) wel waargebeurd is en welk niet. Dat mag zo zijn, maar dat lijkt me geen argument. Misschien had Van der Kaaij het wel of niet bestaan van Jezus kunnen laten rusten, omdat het voor zijn benadering toch niet uitmaakt.

Sterker was Van der Kaaijs betoog waarin hij aantoonde dat er veel parallellen zijn tussen het bijbelse verhaal en de Egyptische mythologie. Van der Kaaij ging hier uitgebreid op in, zowel in woord als in beeld.

Hij noemde de bijbelverhalen sterke verhalen, wat hij niet alleen bedoeld zal hebben als verhalen die overdreven zijn, maar meer als verhalen met kracht. Niet voor niets hebben ze de eeuwen getrotseerd.  Dat het verhaal van Jezus in Van der Kaaijs ogen een mythe is, heeft voor hem het verhaal alleen maar rijker gemaakt.

Kuitert zei: Al het spreken over boven komt van beneden. Van der Kaaij varieert daarop: al het spreken over boven komt vanbinnen. Jezus behoort niet tot een werkelijkheid buiten ons, maar tot een innerlijke werkelijkheid. Als Jezus zegt dat hij koninkrijk der hemelen dichtbij is, doelt hij erop dat de discipelen snel zullen ontdekken dat ze dat koninkrijk in zich hebben.

De mythes bevinden zich op onze ' harde schijf'  volgens Van der Kaaij. Daarom ontstaan er op verschillende tijden op verschillende plaatsen gelijksoortige mythen. Hierbij baseert hij zich op de notie van het collectief onbewuste zoals dat gepostuleerd is door Carl Gustav Jung. Net als Freud heeft Jung nog wel aanhangers, maar meestal niet uit wetenschappelijke hoek. Een beroep op Jung maakt een betoog er niet sterker op.

De overeenkomsten tussen de Egyptische mythologie en de christelijke was zonder meer interessant. De parallellen tussen Isis en Maria en tussen Jezus en Horus liet Van der Kaaij duidelijk zien. Ook zijn verhaal over de kracht van mythen was boeiend.

Verschillende personen namen de kans waar om vragen te stellen en na afloop werd er tijdens de koffie ook nog flink wat nagepraat. De volgende keer Fik Meijer?