Het is examentijd en dat betekent ook: correctietijd. De eerste groene enveloppen van de Staatsexamens, vol met betogen en beschouwingen, liggen alweer op mijn bureau en daar komen ook nog de centrale examens bij. Deze week zal ik ook nog controleren en mijn zoon is weer binnen de landgrenzen, wat ook tijd vraagt, die ik overigens graag besteed. Maar het kan zijn dat ik daardoor niet elke werkdag hier iets kan plaatsen.
Wel heb ik tot nu toe dapper doorgelezen, dus binnenkort zal ik wel melden wat je nog te verwachten hebt.
Voor vandaag heb ik een oude recensie afgestoft, op 15 mei 2009 gepubliceerd in het Nederlands Dagblad. Het is een van de 'Feuilletons' van Jeroen Brouwers, dat hij wijdde aan twee zaken: iets met het koningshuis en vooral de gang van zaken omtrent de Prijs van de Nederlandse Letteren, die een jury hem ooit toebedacht had, maar die Brouwers zou weigeren. Vooral over de toenmalige minister, Ronald H.A. Plasterk is Brouwers niet te spreken.
Ik hou van de polemieken van Brouwers, die altijd onderhoudend en scherp zijn. Als je ze leest, heb je de neiging het met hem eens te zijn, al is hij ook wel eens uit de bocht gevlogen. Over Brouwers heb ik al veel geschreven. Onderaan voeg ik een lijst met links toe. Die kun je aanklikken en dan kun je verder lezen over Brouwers, maar het is natuurlijk nog beter om het werk van Brouwers zelf te lezen.
Haantje Hoedemans en de hakstroprijs
Het is alweer twee jaar geleden dat Jeroen Brouwers de prijs toegekend werd die ooit De Grote Prijs der Nederlandse Letteren heette. In 2007 was dat 'Grote' er al af. Brouwers weigerde de prijs. Omdat het bedrag te laag was, lazen we in zo'n beetje alle artikelen erover.
Even was er geritsel in de krantenpagina's, even was de literatuur nieuws en daarna was het weer stil. Nou ja, de Taalunie besloot om voor volgende laureaten het bedrag te verhogen van 16.000 euro naar 60.000 euro, waarvan de schrijver 40.000 werkelijk op zijn bankrekening bijgeschreven zou krijgen. Brouwers had daar natuurlijk niets meer aan.
Voor de lezer is het maar goed dat de zaken gelopen zijn zoals ze gingen: die heeft nu Sisyphus' bakens tot zijn beschikking, een 'vloekschrift', zoals Brouwers het noemt, waarin de schrijver eens haarfijn uit de doeken doet hoe de gang van zaken omtrent de Prijs was en wat hij daarvan vindt. Achter in het boek staat, zoals altijd bij Brouwers, een namenregister, zodat elke acteur in het drama opzoekbaar is. De bibliografie die daarna opgenomen is, is niet compleet: de laatste 'Feuilletons' pasten niet meer op de bladzijde en blijkbaar wilde de uitgever voor het geringe bedrag het boek niet nog dikker maken.
Cultuurkukel
Eigenlijk maakt het niet zoveel uit of je het met Brouwers eens bent of niet: je geniet van de trefzekerheid van zijn stijl. Bovendien zijn Brouwers' polemieken uiterst vermakelijk. Een van de running gags is bijvoorbeeld dat de Prijs steeds terugkomt onder een andere benaming: hakstroprijs, fopspeenprijsje, kippenverenprijsje, holle-kiesprijs, confettiprijsje, poffertjesprijs, kliekjesprijs, ezeltjeprikprijs en meer nog, veel meer.
Naast de Taalunie moet vooral minister Ronald H.A. Plasterk het ontgelden. 'Haantje Hoedemans' wordt meestal aangeduid met 'Ha!', maar hij krijgt ook wel benamingen en kwalificaties mee als Jantje Pedantje, kaviaarsocialist, cultuurkukel, debuterend ministerbaasje, hopman Ha! met zijn hoedje en gitaartje. Niet altijd even fijnzinnig, dat is zo, maar als je het hele verhaal leest, krijg je er wel begrip voor. Het is namelijk niet zo dat Brouwers de prijs geweigerd heeft vanwege het in zijn ogen te lage bedrag, maar vanwege de overduidelijke onwil van Plasterk om iets aan het bedrag te doen, waarbij hij eenvoudig zijn Vlaamse collega Bert Anciaux, die een volstrekt andere mening had, opzij schoof. Brouwers:
Vanwege die kwade wil, vanwege die starre verbetenheid bij het uitkrassen van veto's over reële mogelijkheden tot reanimatie van dode dingen als reglementen, vanwege die Hollandse neerbuigendheid tegenover Vlamingen, vanwege dat jezuïtische Haagse gelieg tegen mij, besloot ik de mij toegeschoven oneer niet te accepteren. Om deze redenen, en om geen enkele andere, besloot ik de Nobelprijs der Lage Landen, mij intussen door dit alles te onnobel, af te wijzen.
Prachtige stem
Het is duidelijk dat minister Plasterk een bedenkelijke rol heeft gespeeld in dezen. Natuurlijk is Brouwers subjectief, maar in zijn polemieken kloppen de feiten gewoonlijk en die spreken voor zich.
De Taalunie krijgt ook verschillende vegen uit de pan. Bijvoorbeeld omdat de organisatie een filmmaker een filmpje van een kwartier liet maken, dat volgens Brouwers niet veel voorstelde, maar waarvoor deze filmmaker wel het dubbele kreeg van het geld waarmee Brouwers' complete oeuvre geëerd zou worden.
Heel wat minder trefzeker is Brouwers als hij spreekt over het koningshuis, waarbij hij verslag doet van een lunch, die naar ik aanneem gefingeerd is. Willem-Alexander (de toekomstige Rex Lex, kroonkurk, de oranje dansbroek) en Máxima komen er niet best van af, maar hier heeft de schrijver wel erg veel veronderstellingen nodig die later als feiten gepresenteerd worden.
Het zal de lezer een zorg zijn. Die wil gewoon genieten van de mooie zinnen waarin Brouwers zijn woede gegoten heeft. Dat lijkt me ook het probleem van Brouwers, een probleem dat ook Multatuli al signaleerde. Toen die schreef over de uitbuiting van de Javanen, prezen velen zijn boek, maar niemand deed er wat aan. Tenminste, volgens Multatuli, die zich daarin vergeleek met een moeder wier kind in het water gevallen was. Ze schreeuwde om hulp en kreeg als reactie: ,,Mevrouw, wat hebt u toch een prachtige stem''. Ook Brouwers' stem willen we graag nog heel vaak horen, waarbij het ons niet zoveel kan schelen wat hij roept. Dat de schrijver daar weer boos om wordt, kan ik me voorstellen en het is ook terecht, maar ik vrees dat het niet anders is.
Eerder schreef ik over andere boeken van Jeroen Brouwers:
Hallo Teunis,
BeantwoordenVerwijderenHeb je van Jereon Brouwers ook De laatste deur gelezen?
Zo ja, dan ben ik benieuwd wat je ervan vond.
Hartelijke groet,
JvO
Ja, dat heb ik gelezen, voor de herdruk. Later is het uitgekomen in twee delen, maar omdat ik het ene, dikke deel al had, heb ik dat niet meer gekocht.
VerwijderenIk vind het een mooi boek. De stukken over de schrijvers zijn met veel empathie geschreven en ze zijn voor mij ook wel aanleiding geweest om het werk van die schrijvers zelf te gaan lezen.
Hartelijke groet terug!
Bedankt voor je reactie
BeantwoordenVerwijderen