Jij gaat dood (Nina Blom / Margreet de Heer)

Kindermishandeling door Falsificatie is waarschijnlijk beter bekend als Münchausen by Proxy. Het is een vorm van kindermishandeling waarbij lichamelijke of psychische symptomen bij een kind worden gefingeerd, gefalsificeerd of toegebracht door de ouder of verzorger. Dat lezen we achter in Jij gaat dood een strip over de jeugd van Nina Blom die daar als kind mee te maken heeft gehad. 

Ze schreef daarover het boek Je bent een verschrikkelijk kind. Dat boek is nu verstript door Margreet de Heer. Het boek is opgedragen aan Dokter Vrienten, 'zonder wie ik er nu niet meer zou zijn.' 

In 1975 wordt Nina geboren. Al snel daarna gaat moeder geregeld met haar dochtertje geregeld naar de dokter: de kleine Nina huilt veel, volgens moeder, en ze heeft vaak buikpijn. Tenminste dat moet Nina tegen de dokter zeggen. Haar oudere zus Eva zit in eenzelfde situatie: ze mag niet te wild doen bij het spelen, want dan zou ze een aanval van epilepsie kunnen krijgen. 

Afhankelijk

In moeders ogen zijn de kinderen ziek en als een arts dat niet wil bevestigen, gaat ze met hen naar een andere dokter. Tegen Nina zegt ze dat het maar gelukkig is dat haar moeder bij haar is. Het lijkt wel of ze het kind in een afhankelijke positie wil houden. Het kind is ziek, ook al weet het dat zelf niet. Alleen moeder heeft in de gaten hoe het zit en zij zal het kind de verzorging geven die het nodig heeft. 

Het is een benauwende nabijheid en als je moeder steeds zegt dat je ziek bent, is het bijna onmogelijk om te geloven dat het niet zo is. Maar het is niet alleen maar verstikkende zorg waarmee Nina te maken krijgt. Moeder is ook agressief tegenover haar. Ze noemt Nina een ondankbaar kreng. Moeder doet immers alles voor haar, maar Nina ziet dat niet. 

Vader is vaak wat meer op de achtergrond, maar hij kan ook bot zijn en heeft ook woedeaanvallen. Als moeder geopereerd moet worden, geeft hij daar de kinderen de schuld van: 'Hebben jullie nou je zin?' 

Van ziekenhuis naar kliniek

Moeder gaat steeds verder: Nina's armen en benen worden ingezwachteld en ze komt in een rolstoel terecht. Ze gaat van ziekenhuis naar kliniek. Moeder is af en toe ook fysiek agressief tegen haar. In de zorg zijn de meningen verdeeld, waardoor niemand ingrijpt. 

Er is wel belangstelling van een buurvrouw, maar dan verhuist het gezin weer. Eigenlijk is moeder steeds bezig om Nina te isoleren, zodat zij de enige is die Nina nog heeft. Ze schildert de toestand van Nina als steeds hopelozer af. Nina gaat dood, dat is duidelijk. Dat zegt moeder tenminste. Als Nina slaapt, maakt moeder haar wakker: Nina heeft immers te veel pijn om te slapen. En ze dwingt haar ook om medicijnen te slikken. Moeder praat haar zelfs aan dat ze niet meer wil leven. 

Gelukkig is er een arts die in de gaten heeft wat er aan de hand is, maar het is lastig om echt wat te doen. Uiteindelijk wordt Nina thuis weggehaald en onder voogdij gesteld. Maar nog steeds heeft moeder invloed. Uiteindelijk besluit Nina dat ze het bezoek van haar ouders niet meer wil. Moeder reageert heel manipulatief, maar eindelijk kan Nina voor zichzelf kiezen. 

Epiloog

In de epiloog springen we over 34 jaar heen naar het nu. Het gaat gelukkig goed met Nina. In het nawoord geeft Patries Worm (kinderarts en vertrouwensarts bij Veilig Thuis) nog wat feiten en cijfers over deze vorm van kindermishandeling. Bijvoorbeeld dat in de helft van de gevallen de mishandeling in het ziekenhuis gewoon doorgaat en dat een vrij groot deel van de mishandelende ouders werkzaam is in de zorg. 

'Veertien jaar ziek gemaakt door haar eigen moeder' staat als een soort ondertitel op de cover van Jij gaat dood. Daar komt het op neer. Met Nina was niets aan de hand, maar moeder maakte haar zo ziek dat het leven van Nina gevaar liep. Een heftig verhaal dus. 

Ingehouden

Margreet de Heer heeft hier een mooie strip van gemaakt. De verteltoon is ingehouden, bijna zakelijk: alleen laten zien wat er gebeurd is en dan doen de gebeurtenissen het werk wel. Juist doordat de verteller zo op de achtergrond blijft, grijpt het verhaal aan. Het is knap dat De Heer een complexe en gelaagde situatie zo helder heeft verbeeld. Voor iedere lezer is duidelijk wat er aan de hand is en ook dat het steeds erger wordt. 

Op de cover zien we Nina die in een achtbaankarretje naar beneden gaat, de diepte in. Ze is immers op weg naar de dood. Die weg naar beneden wordt getoond in het boek. Gelukkig komt het karretje op tijd tot stilstand. 

De inkleuring, door Ruben Brinkman is sober: hij gebruikt alleen grijzen. Dat past goed bij de ingehouden manier waarop verteld wordt.  En bij de sfeer: er is in een groot deel van het verhaal geen aanleiding voor vrolijke kleurigheid. 

Over Münchausen by Proxy is wel het een en ander bekend, maar door dit persoonlijke verhaal heeft deze vorm van kindermishandeling een gezicht gekregen. Je realiseert je wat  zo'n ouder met iemand kan doen  en hoe je zelf helemaal weg lijkt te raken bij een ouder die zichzelf zo groot maakt. Tot er bijna niets meer van je over is. 

Titel: Jij gaat dood

Tekst: Nina Blom en Margreet de Heer

Inkleuring: Ruben Brinkman

Uitgever: Personalia

2023, 208 blz. 24,99 euro (paperback), 34,99 euro (hardcover)