De tijd dat je zweeft (Cees Pols)

Bij een christelijke boekhandel raakte ik aan de praat over enkele christelijke schrijvers. De oordelen van de boekhandelaar en van mij liepen nogal uiteen. Het boekje dat ik uit een bak viste (het kostte maar een euro) was volgens hem erg goed. Ik nam het mee naar huis en liet het een tijdje liggen. Tot nu.

Het betreft een novelle van Cees Pols: De tijd dat je zweeft. Het is maar dun (88 bladzijden), wat niet zo gek is: het is een christelijk boekenweekgeschenk geweest. Actieboek, moet ik eigenlijk zeggen en ik moet ook niet zeggen dat het verscheen in de Boekenweek: het boekje werd uitgegeven 'ter gelegenheid van de Week van het Christelijke Boek 2010.'

Uruzgan

De tijd dat je zweeft gaat over Jarno, die samen met zijn vriend Brian als militair is uitgezonden naar Uruzgan. Bij een operatie wordt de groep soldaten aangevallen. Jarno opent het vuur op een man met een wapen die zich in een papaverveld bevindt. Hij heeft een kind bij zich, dat ook gedood wordt. Nog diezelfde dag komt de groep soldaten opnieuw onder vuur te liggen, waarbij Brian overlijdt.

Jarno is zwaar gewond: beide benen moeten afgezet worden. In een enkele dag is zijn leven helemaal overhoop gehaald: hij is invalide geworden, hij heeft een kind gedood en zijn beste vriend is omgekomen.

Dat je door dit soort dingen getraumatiseerd raakt, is niet zo verwonderlijk. Zo kan Jarno zich niet voorstellen dat hij nog iets betekent voor zijn vriendin Kirsten: wat moet ze met iemand als hij? Terwijl hij haar eigenlijk hard nodig heeft, duwt hij haar van zich af.

Op een gegeven moment ontvlucht hij de instelling waar hij revalideert en gaat naar zijn opa, Indiëveteraan. En nog weer later zoekt hij de weduwe van Brian op.

Titel

De titel slaat op het kitesurfen, dat Jarno altijd met Brian deed. Er was een zekere competitie tussen de twee vrienden (wie hangt het langst in de lucht?), waarbij Brian steeds won. Nu zal Jarno hem nooit meer kunnen verslaan.

Je zou het ook nog symbolisch kunnen zien: het verlangen naar het opgetild worden boven de aardse besognes uit. Er is veel dat Jarno neerdrukt, terwijl Brian voorgoed van de aarde weg is.

Pols heeft  De tijd dat je zweeft opgedragen aan zijn vader, die meedeed in onze laatste oorlog, in Nederlands Indië. Pols houdt zich nu bezig met het project De man en de vogel, wat over zijn vader gaat, lees ik op zijn site. Wellicht levert dat nog een boek op. Dat zou wel eens een goed idee kunnen zijn: een boek dat dicht bij  de schrijver komt.

Dit actieboek is overigens aardig gelukt. De thematiek is interessant en Pols komt niet aan met gemakkelijke oplossingen: hij laat het ongemak bestaan. Wel heb ik het idee dat hij het boek niet helemaal somber wilde laten eindigen en daarom toch nog aan het slot iets positiefs wilde toevoegen. Maar hij doet het niet om het leed weg te poetsen.

Soms is hij in de loop van het verhaal iets te uitleggerig en maakt hij expliciet wat de lezer wel had kunnen raden, maar meestal weet hij zich op dat gebied in te houden.

De beschrijving van het gevecht in het begin had soberder gekund. De gebeurtenissen zijn sensationeel en ik denk dat het het beste werkt als je dan alleen maar rapporteert wat er gebeurt, zo droog mogelijk. Je hoeft daar als schrijver niets aan te dikken. Daar was wel wat te winnen geweest.

Christelijke hoek

Van Pols had ik hiervoor nooit wat gelezen. Veel schrijvers uit christelijke hoek dringen niet door tot een groter publiek, wat niet zo vreemd is: er zit veel kaf onder het koren. Al eerder liet ik me uit over het te snel bejubeld worden van christelijke schrijvers door hun achterban.

Aan christelijke boekenweekgeschenken besteedde ik eerder uitgebreid aandacht. Ook in die lijst tref je naast aardige boekjes veel wonderlijks aan. Maar soms word je verrast door zo'n boekje. Van Henk Stoorvogel had ik bijvoorbeeld nog niet gehoord, maar zijn bijdrage aan Actieweek voor het christelijke boek was heel aardig.

Het actieboek van vorig jaar was van Els Florijn, Zeeglas, kon er best mee door. Het was beter dan het Boekenweekgeschenk van Griet Op de Beeck en ook veel beter dan Florijns vorige roman Rode papaver, die ondermaats was.

Zoals gezegd: er is in de christelijke hoek veel kaf onder het koren en je tast gauw mis. Maar de beste schrijvers in die hoek (zoals Janne IJmker en Frans Willem Verbaas) zijn het lezen zeker waard. Het boekje van Pols verraste me. Ondanks dat Nederland bij veel vredesmissies betrokken is geweest vanaf 1979 (Libanon) is er in de literatuur nog maar weinig aandacht voor geweest. Ik kan alleen Arnon Grunberg bedenken. En waar blijft de roman over Srebrenica?