De Generaal gaat integraal 1 (Peter de Smet)

Nooit ben ik een fanatiek stripverzamelaar geweest, maar wel altijd een gretig striplezer. Van een vriendje las ik de Sjors en later de Eppo, van een ander vriendje Abe, een strip in Voetbal International en wat later kocht ik zelf albums.

De Generaal was een van mijn lievelingsstrips. Ik bezat twee schriften met een omslag die getekend was door Peter de Smet. Al jaren heb ik de vaste overtuiging dat ik die schriften nog ergens heb, maar toen ik onlangs ging zoeken achter het schot op zolder, bleken ze onvindbaar. Ik moet ze -o, onvergeeflijke daad!- weggegooid hebben bij weer eens een verhuizing, maar dat wil ik eigenlijk niet geloven.  Misschien houden ze zich schuil in een volstrekt andere doos dan ik altijd gedacht heb.

Net als zoveel strips verschijnt nu ook De Generaal, de bekendste creatie van Peter de Smet, in een integrale heruitgave. Dat is heerlijk. Veel van de albums heb ik, maar sommige zijn kapotgelezen: ik nam ze ook mee naar de school waar ik in die jaren werkte. Leerlingen die klaar waren met een proefwerk, mochten een strip pakken.

Voor degenen die De Generaal niet kennen: de Generaal heeft in elk verhaal (meestal van vier bladzijden lang) maar één enkele missie: de macht grijpen. Hij wordt bijgestaan door een professor, die de methoden bedenkt waarmee die macht voor het grijpen ligt, en een soldaat. De macht wordt verpersoonlijkt door een maarschalk, die in een fort woont. Hij heeft een sergeant onder zich en een soldaat die in elke episode wil schieten, maar dat nooit mag.

Elke poging mislukt en (bijna) altijd belandt het machtsbeluste trio in de cel, waar de Generaal probeert de professor te wurgen.

Het format doet denken aan dat van grootvizier Iznogoedh (tekeningen Jean Tabary, scenario René Goscinny), die zich altijd afvraagt: 'Hoe word ik kalief in plaats van de kalief'. Ook bij hem mislukken alle pogingen.

De kracht van zo'n verhaal schuilt in het maniakale, het altijd maar doorgaan op hetzelfde thema, ook als de uitkomst al vaststaat. De inventiviteit van de auteur zit in het bedenken van de middelen waarmee de macht gegrepen dient te worden en in het taalgebruik.

Ik viel indertijd voor De Generaal mede vanwege de taal. Ook in die tijd was het niet gebruikelijk om iemand bijvoorbeeld 'een snaak' te noemen, wat de generaal zich zomaar kan laten ontvallen. De Generaal is niet zo bloemrijk als bijvoorbeeld Olivier Blunder, maar altijd moet je lachen om laconieke opmerkingen van bijfiguren, om de woordjes die de Generaal eruitgooit als hij enthousiast is, om zijn reacties op een nieuw wapen waarvan hij nog het nut niet inziet.

Het variëren op een thema komt in allerlei onderdelen van de strip terug. Halverwege elke missie komt ons trio agent Dreutel tegen, die altijd fatale schade aan zijn motor oploopt. In latere verhalen is zijn streven de roodkoperen fluit van verdienste, maar in de eerste verhalen vindt hij het al mooi als hij zijn motor heel houdt, wat hem nooit lukt.

Uit dit eerste deel van de integrale uitgave blijkt dat de motoragent al vanaf de vroegste episoden ten tonele werd gevoerd. Hij is een soort spiegelfiguur van de generaal. Ook hij gaat elke missie in met een zekere naïviteit en ook hij delft steeds het onderspit.

Enkele vaste figuren dienen zich al aan (Truus, de hopman met de padvinders, het picknickende echtpaar) andere (opa, moe en nog een hele reeks) moeten nog bedacht worden. Ook het eendje dat zich in latere jaren zal zetten op de pet van de generaal is er nog niet in de vroegste afleveringen en op de stam van de boom die als thuisbasis dient, hangt nog niet het bordje 'HQ'.

In het dossiergedeelte van deze uitgave zegt De Smet over de generaal: 'Er zit niets van mezelf in de man. Hij heeft een gruwelijk karakter. Het enige dat ik in hem bewonder is dat ie nog steeds doorgaat.' Toch heeft de generaal, net als agent Dreutel, iets aandoenlijks en misschien zelfs iets sympathieks. Hoe komt dat dan? En heeft het tekenen van deze verhalen ook niet iets van een missie die elke keer weer naar een goed einde gevoerd worden? Je zou willen dat de interviewer iets verder had doorgevraagd.

Het harde oordeel van De Smet zal wel te maken hebben met de positie van de generaal. Een generaal heeft het voor het zeggen en blijkbaar had De Smet het daar niet op. Er is ook niemand die de generaal blindelings gehoorzaamt. De soldaat, met wie de auteur zich min of meer vereenzelvigt, heeft nooit zin in de missies. Je zou het lijdelijk verzet kunnen noemen.

Voorafgaand aan de 22 verhalen is een mooi dossier opgenomen, met veel biografische gegevens en bijbehorende foto's natuurlijk, maar ook met jeugdwerk van De Smet. Het leest allemaal heel aangenaam, waarschijnlijk door de liefdevolle aandacht waarmee het is gedaan. De samenstellers, Erwin Lammerts en Mariella Sormani hebben er met toewijding aan gewerkt en dat straalt de uitgave uit.

Misschien ligt het aan mijn leeftijd, maar ik had geen moment het idee dat de verhalen over de generaal gedateerd zijn. Zou een jonger iemand dat ook vinden? Ongetwijfeld speelt het jeugdsentiment mee, maar wellicht ook dat de generaal in eigen universum leeft, waarin een generaal opperbevelhebber kan zijn van een eigen leger, waarin hij een hoofdkwartier kan hebben waarin toilet en keuken ontbreken, waarin er een fort kan staan dat ingenomen moet worden. Hoe herkenbaar de eigenaardigheden van de personages ook zijn en hoe vanzelfsprekend de wereld waarin alles zich afspeelt ook getekend wordt, je weet dat het niet de wereld is waarin je terechtkomt als je de deur achter je dichttrekt en je huis verlaat.

Je betreedt die wereld als je in huis blijft, het album opent en de verhalen leest. Die wereld gaat in je hoofd zitten en je raakt hem nooit meer kwijt. Ik vermoed dat er weinig mensen zijn die wel eens een album van de generaal lezen en het dan voor gezien houden. Je wilt het personage in elke episode tegenkomen, je wilt steeds hopen dat het hem lukt de macht te grijpen en je bent tegelijkertijd tevreden en teleurgesteld als de zeepbel uit elkaar gespat is.

Misschien heeft dat wel iets bemoedigends voor lezers. Hoe je plannen ook mislopen: je bedenkt nieuwe plannen, stoft je dromen af en weer door!

Titel: De Generaal gaat integraal 1. 1971 - 1973
tekst en tekeningen: Peter de Smet
samenstelling: Erwin Lammert en Mariella Sormani
redactie: Rob van Eijck en Mariella Sormanie
Uitgever: Personalia, Leens 2018
gebonden, 128 blz. € 24,95