Nepnieuws

De Europese Unie gaat nepnieuws aanpakken. Er komt een site waarop niet-kloppende berichten verzameld worden en er wordt een commissie gevormd die het allemaal gaat onderzoeken. Ook Facebook wil iets gaan doen tegen nepnieuws: het gaat een samenwerking aan met de site Nu.nl en met de NieuwsCheckers van de Universiteit Leiden. Nederland is immers een doelwit voor het verspreiden van misleidende berichten, liet minister Olongren weten. Het CPB oppert het plan om te gaan werken met een vergunningenstelsel voor digitale platforms: verspreid je niet het echte nieuws, dan kun je je vergunning kwijtraken.

Voor de goede orde: wat ik zonet verteld heb, is door mij gecheckt en juist bevonden.

Wat is waarheid? Pilatus vroeg het zich al af en het lijkt wel of steeds meer mensen ernaar op zoek zijn. In bijna alle kranten wordt er van berichten of uitspraken gecontroleerd of ze wel kloppen. Daarna komt er een stempel op: ‘klopt helemaal’, ‘klopt grotendeels’, ‘niet te controleren’, ‘grotendeels onwaar’ of ‘er klopt geen zak van’. Zo weten we of we wel goed geïnformeerd zijn.

Vroeger liep men het gevaar misleid te worden door te weinig informatie, nu is eerder een teveel aan informatie er de oorzaak van dat onze burgers niet meer weten hoe het echt zit. Vandaar dat veel mensen op zoek zijn naar de waarheid. Pas als ze de werkelijke feiten boven water hebben, voelen ze zich gerustgesteld.

Ik vind het legitiem dat mensen houvast zoeken. Dat ze willen weten waar ze aan toe zijn. Zoals het ook niet zo vreemd is dat mensen zoeken naar de zin van het leven of denken in causale verbanden. Maar je kunt het ook loslaten: bedenken dat er niet voor alles een logische oorzaak te vinden is, dat het leven wellicht niet per definitie zin heeft en dat we nooit zullen weten wat waarheid is.

Daarom wil ik hier graag een goed woordje doen voor nepnieuws. Het staat in een kwade reuk, maar het levert vaak mooie verhalen op. Zoals het verhaal dat de lengte van de marathon gelijk is aan de afstand tussen Marathon en Athene. Daarom heeft de huidige hardloopwedstrijd zo’n vreemde lengte: 42 kilometer en 195 meter. We zien de boodschapper zich de longen uit het lijf lopen om het nieuws naar Athene te brengen dat de Perzen verslagen zijn. In sommige varianten van het verhaal valt hij ook nog dood neer na het brengen van de boodschap.

Maar klopt het wel? Of heeft de marathon pas zijn huidige lengte gekregen toen de hardloopwedstrijd op de Olympische Spelen van 1908 verlengd moest worden omdat anders de lopers niet pal voor de koninklijke tribune finishten? Het zijn twee mooie verhalen en het is zonde om ze kapot te checken.

Misschien moeten we aanvaarden dat we van veel dingen domweg niet zullen weten hoe het zit. Laten we daarom genieten van de verhalen, of ze nu verspreid worden door Poetin, door Trump, door Kim Jung Un of door de buurvrouw.

Laten we genieten van de verbeelding die onze omgeving kleurt. En laten we vooral ook elkaar verhalen vertellen. Het verhaal van de liefde die niet overgaat; de parabel van de politicus die het beste voorheeft met het land; de legende van de ideale maatschappij; het sprookje van het geluk dat voor het grijpen ligt. En laten we daar vooral ook in geloven.

Van de waarheid wordt niemand gelukkiger.

(afbeelding gestolen van deze site)
Column voorgelezen bij Cultureel Café Dante