Zijn gelovigen gevaarlijk?

Zijn gelovigen gevaarlijk? Deze vraag stel ik in het radioprogramma Kerkvenster en ik neem aan dat van degenen die hiernaar luisteren het overgrote deel gelovig is. Voornamelijk zullen het brave mensen zijn, die trouw hun belasting betalen, hun buren vriendelijk groeten en de poep van hun hond opruimen. Wellicht doen ze vrijwilligerswerk voor kerk of vaderland. Suggereren dat deze mensen gevaarlijk kunnen zijn, is bijna lachwekkend.

Toch heeft de president van de Verenigde Staten het vaste voornemen om mensen uit Amerika te weren, alleen maar vanwege het feit dat ze uit een land komen waarvan de inwoners voornamelijk gelovigen zijn.

Ik hoor u al sputteren: ja, maar Donald Trump is dan ook een beetje gek. Of: ja, maar daar gaat het over moslims en dat zijn toch wel andere gelovigen dan christenen, joden of boeddhisten.

Mogelijk hebt u een punt, maar christenen zijn niet zonder schuld. Mijn tienertijd viel in de jaren zeventig, toen ik zeer geregeld op het journaal hoorde over aanslagen in Noord-Ierland, waar protestanten en katholieken elkaar naar het leven stonden.

Verder kennen we de Ku Klux Klan, die ook geïnspireerd zei te zijn door christelijke idealen. En Anders Breivik, die in Noorwegen in 2011 bijna tachtig mensen doodde, noemde zichzelf een conservatief christen.

Er zijn veel meer voorbeelden te noemen. Van de abortusarts George Tiller die in 2009 tijdens een kerkdienst in Kansas werd doodgeschoten door andere christenen tot The Lord's Resistance Army, de beweging die in Oeganda gewapende aanslagen pleegde. De leider was Joseph Kony, die zichzelf tot messias had uitgeroepen.

Er zijn en waren dus genoeg christelijke terroristen, maar dat wil niet zeggen dat christenen gevaarlijk zijn en dat de plaatselijke politie de luisteraars van Kerkvenster in de gaten moet houden. Vraag aan de gemiddelde christen hoe groot de terreurdreiging vanuit christelijke hoek is en hij zal je uitlachen. Die dreiging is er niet.

Natuurlijk zullen er altijd gekken zijn die een aanslag plegen of een poging daartoe doen. Zo'n gek kan ook nog zeggen dat hij de wil van God uitvoert of dat hij het ware christendom wil herstellen, maar niemand zal het christelijk geloof daarvoor verantwoordelijk stellen. Zo'n gek is niet representatief. Hij is de uitzondering, niet de regel.

Maar hoe zit het dan met de terroristen die na het plegen van een aanslag 'Allahu Akhbar' roepen? Zijn dat geen moslims die op gewelddadige wijze hun geloof uitdragen?

Zeker wel, maar dat zegt niets over het overgrote deel van de moslims dat dat niet doet. Het feit dat de aanslagen het nieuws halen, laat al zien dat het uitzonderingen zijn. Het zou pas beroerd zijn als ze niet meer nieuwswaardig zouden zijn.

Onder moslims zijn er zeker extremisten die door terreur hun doel willen bereiken, zoals die er ook zijn of waren onder christenen. De gewone moslim in de straat zal zich niet gerepresenteerd voelen door dat terrorisme en zal zeggen dat islam en terrorisme niet kunnen samengaan.

Door de eeuwen zijn er christenen en moslims geweest die zich bij hun terroristische daden beriepen op het geloof. Zit er dan toch niet iets gewelddadigs in het geloof? In de heilige boeken staan genoeg teksten waarin het geweld bepaald niet geschuwd wordt. Als jongetje heb ik wel gezongen dat God de kop van de vijand zou 'verslaan' en die harige schedel zou vellen. (Zie hier). En ongetwijfeld heb ik gedacht dat ik dat ook zelf wel wilde doen.

Veel van die teksten worden nu niet meer letterlijk genomen. Daar kunnen we een geloof niet op afrekenen.

Maar in elk orthodox geloof zit een zekere radicaliteit, die je vooral duidelijk ziet bij bekeerlingen. Geen fellere anti-rokers dan degenen die zelf gerookt hebben. De omwenteling, de bekering, wordt gemarkeerd door een duidelijk andere manier van leven. Mensen gaan zich anders kleden, nemen andere voedingsgewoonten aan, meten zich een ander taalgebruik aan.

De orthodoxie wil zich onderscheiden van de gematigdheid en weet haarscherp aan te duiden op welke punten er verschil is. Wel of geen burka, of lange broek, of vaccinatie, of tv. Wie radicaal is, kan nog steeds heel liefdevol tegenover zijn medemensen staan, maar hij kan ook alles afwijzen wat niet aan zijn norm beantwoordt.

Het is niet de regel, maar er zullen altijd uitzonderingen zijn. Er zullen altijd mensen zijn die doorslaan. Dat heeft niet per se met het geloof te maken; wel met radicale keuzes. Veel mensen volgen een dieet, een enkeling gaat daar zo in op dat het een bedreiging gaat vormen voor de eigen gezondheid. Pim Fortuyn werd vermoord door een dierenactivist, Els Borst door iemand die het als een goddelijke opdracht zag de politica te doden die de legalisering van euthanasie door de Kamer had geloodst.

Het zijn allemaal voorbeelden van uitwassen van radicale keuzes en die kunnen inderdaad aan het geloof gerelateerd zijn. Maar het zijn uitzonderingen, het is niet de regel. Uitzonderingen zullen er altijd zijn; in elke groep komen gekken voor. Zoals er ook gekken op de weg rijden, door de supermarkt schuifelen of naar een religieus radioprogramma luisteren. Maar het zijn er zo weinig, dat we ons gedrag er niet door hoeven laten te bepalen. De presentator van Kerkvenster zal hoogstwaarschijnlijk ook vanavond weer veilig zijn huis bereiken.


zie ook: Gelovigen en humor