Christelijke boekenweekgeschenken

De BCB (Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en Muziekvak) verzorgt voor christelijke boekhandels jaarlijks het christelijke actieboek. Je zou dat best een boekenweekgeschenk mogen noemen, want je krijgt het cadeau in de Boekenweek, maar de Boekenweek is van de CPNB en niet van de BCB en daarom is de term Boekenweekgeschenk beschermd. In mijn hoofd blijven de christelijke actieboeken gewoon christelijke boekenweekgeschenken en ik zal ze dus ook af en toe zo blijven noemen. Neem het me maar kwalijk.

Het eerste christelijke actieboek verscheen in 1977. De BCB bestond toen nog niet. We hadden het CLK (Christelijk Lektuur Kontakt), dat in dat jaar werd opgericht. Aan de spelling is het oprichtingsdecennium af te zien: het was de tijd dat mensen in de openbare ruimte van tijd tot tijd 'kado' en 'buro' gingen schrijven, afwijkend van de officiële spelling. Het 'Kontakt' durfde blijkbaar niet zover te gaan dat het zich ook 'Kristelijk' noemde.

In 2005 zou het CLK fuseren met de SCB (Samenwerkende Christelijke Boekhandels) en de BCB was een feit. In 2006 verscheen het eerste actieboek dat verzorgd werd door de BCB.

Het eerste christelijke actieboek was van W.J. Ouweneel: Vraag het de aarde eens. Volgens Het vrije volk van 23 maart 1977 konden de christelijke boekhandels zich niet verenigen met het officiële boekenweekgeschenk, dat over radio en tv ging. Zie het bericht hiernaast.

Ik heb dat CPNB-boekje indertijd ook gelezen. Het moet nog ergens in een doos zitten. Het probleem zal wel het gedicht zijn geweest van Michel van der Plas, waarin hij kritiek uit op de EO. Het was een ballade, eindigend met een Prince-strofe. Uit mijn hoofd geciteerd:

Prins Christus, zeg me dat op dit niveau
Uw woord naar blinden toe moet en naar doven.
Pas dan, en dan alleen, zal ik geloven
dat iemand christen wordt door de EO.

De boekenweekgeschenken van de CPNB fladderden indertijd nog alle kanten uit. Pas na het mislukte geschenk van 1983 van Wim Kan, koos men jaarlijks voor een literair geschenk.

Het CLK koos ook niet voor de literatuur. Ouweneel bestreed in zijn boekje de evolutieleer. De titels (en auteurs) uit de volgende jaren doen vermoeden dat het toen evenmin om literatuur ging:
1978:  Wie is mijn naaste? (J.J. Poort)
1979: Er gaat door alle landen (diverse auteurs)
1980: Vrede terwijl er geen vrede is (diverse auteurs)
1981: Lichten aan de kim (H. Algra)
1982: Het Onze Vader (in vijftig talen)

Het lijstje met titels werd mij welwillend toegestuurd door Nelleke Weeda - de Jong, die bij BCB 'Communicatie & Marketing' in haar portefeuille heeft. Er zijn nog wat open plekken in het overzicht. Naar enkele titels moet nog in de archieven gezocht worden. Helemaal onderaan treft u het lijstje aan.

Soms ging het CLK in gesprek met de CPNB, bijvoorbeeld naar aanleiding van het boekenweekgeschenk in 1983 (Wim Kan). Het aparte actieboek is echter gebleven. Of zou er in het jaar dat Marga Minco het boekenweekgeschenk schreef (1986) domweg geen christelijk alternatief verschenen zijn, omdat men met Minco geen problemen verwachtte?

Op het CLK-geschenk was overigens in eigen kring wel kritiek. In een bericht (Nederlands Dagblad 15 maart 1988) over een dag van Schrijvenderwijs (een vereniging van protestants-christelijke auteurs) wordt Hans Werkman geciteerd die van het actieboek van dat jaar (Mijn hart leest mee, diverse auteurs) zegt dat het 'een snel in elkaar gedraaid mengsel' is. 'Wat we nodig hebben is een literaire novelle,' zegt Werkman. 'Het CLK moet zich beter voorbereiden.'

Het boekenweekgeschenk van de CPNB van dat jaar, van J.M.A. Biesheuvel was voor een christelijke boekhandel niet acceptabel (zie advertentie onderaan): 'wij hebben er NIET met vreugde naar uitgekeken. Kun je nu zo'n boekenweek-geschenk als kadootje geven??? Nee!!! Wij kunnen althans niet best iets weggeven, waar we totáál niet achter staan. We hebben dan ook het boekje van Biesheuvel: Een overtollig mens NIET!'

In 1987 was er ook al gemor geweest in christelijke kring. Het CLK had op voorhand geprotesteerd tegen het boekenweekgeschenk van Tessa de Loo, hoewel de tekst nog niet beschikbaar was. Het actieboek van het CLK was Voor u de zegen die ons leven draagt van ds. G. Spilt. De Leeuwarder Courant van 21 maart 1987 merkte op de het Reformatorisch Dagblad nog nooit negatief over Tessa de Loo had geschreven. (zie hierboven)

Dat bleek ook wel. In het Nederlands Dagblad werd Het Rookoffer van Tessa de Loo positief besproken, wat weer een verontwaardigd stuk opleverde van een boekhandelaar: 'Kunt u zich voorstellen, dat de boekhandelaren, die tot de trouwe lezers en misschien adverteerders van het Nederlands Dagblad behoren, het als 'een dolksteek in de rug' ervoeren toen zij de lovende recensie van mevr. drs. M. Wilcke - van der Linden in de Boekenweek-Variant van het ND onder ogen kregen?'

Mieke Wilcke handhaafde in een naschrift haar recensie, maar wees er wel op dat ze niet geschreven had dat ze het boekje 'literair en waardevol', maar 'literair waardevol' had genoemd. Ook in een christelijke krant heeft men soms last van het zetduiveltje.

In 1995 was er binnen het CLK gedoe over het actieboek van Mance ter Andere. Ik schreef daarover in mijn vorige stukje. In dat jaar was er geen christelijk actieboek.

Volgende jaar is het het veertigste jaar dat er een christelijk actieboek zal verschijnen. Het wordt geschreven door Mirjam van der Vegt. In het persbericht van de BCB staat dat het actieboek voor de veertigste keer uitkomt. Waarschijnlijk is het wel voor de veertigste keer dat de opdracht verstrekt is, maar is het pas de negenendertigste keer dat het boekje ook daadwerkelijk gepubliceerd wordt.

Dat Joke Verweerd voor de tweede keer het actieboek heeft geschreven, zoals ik beweerde, klopt overigens niet. Ze schreef het voor de derde keer. In 1992 Klappermelk en kinderkoffie, in 2002 Wapenbroeders en in 2015 Vindersloon. Ook de CPNB maakte drie keer van dezelfde schrijfster gebruik: Hella Haasse (Oeroeg, 1948; Dat weet ik zelf niet, 1959; Transit, in 1994). Als Joke Verweerd literatuur had geschreven, hadden we haar misschien de Hella Haasse van de christelijke literatuur kunnen noemen. Maar meer overeenkomsten dan het drie keer mogen schrijven van een boekenweekgeschenk zie ik niet.

De twee beste auteurs uit de christelijke hoek, Frans Willem Verbaas en Janne IJmker zijn tot nu gepasseerd. Wil de BCB liever geen literaire geschenken? Of zijn de auteurs in eigen kring omstreden? Opmerkelijk is het wel .

De meeste christelijke boekenweekgeschenken heb ik niet gelezen. Wel las ik Het bramenbeeld (1989). Ik herinner me dat er een verhaal van Dirk Zwart in staat, die verder nauwelijks verhalend proza heeft geschreven. Kaj (1998) was een aardig boek, maar ook Ronald Westerbeek publiceerde daarna geen enkele roman meer. Een steenworp afstand (1990) en De glazen schelp (Jaap Zijlstra, 2000) moet ik ook gelezen hebben. Ik heb er echter geen herinnering aan. Over de boekenweekgeschenken van Rien van den Berg (2012) en Hans Werkman (2013) heb ik geschreven (hier en hier). Veel is aan mij voorbijgegaan. In mijn kast vond ik nog wel het boekje van Marianne Witvliet, van wie ik alleen de niet zo beste roman Kind van het water las. Enkele reis Aix las ik niet. Voor zover ik het kan beoordelen, hebben de christelijke boekenweekgeschenken tot nu toe literair gezien weinig voorgesteld. Misschien is er domweg te weinig publiek voor een literair actieboek. De boeken van Janne IJmker worden goed verkocht, dacht ik. Maar ja, er zijn ook christelijke boekhandels geweest die haar boek Afscheid van een engel hebben teruggestuurd. Dan zal een boekenweekgeschenk voor IJmker er wel niet in zitten. Over een paar jaar wordt Joke Verweerd waarschijnlijk voor de vierde keer gevraagd.

Overzicht CLK-actieboeken
1977 Vraag het de aarde eens, W.J. Ouweneel
1978 Wie is mijn naaste? J.J. Poort
1979 Er gaat door alle landen, Div. auteurs
1980 Vrede terwijl er geen vrede is. Div. auteurs
1981 Lichten aan de kim, H. Algra
1982 Het Onze Vader (in 50 talen)
1983 ?
1984 ?
1985 De koningin sprak, M.G. Schenk /J.B. Spaans
1986 ?
1987 Voor u de zegen die ons leven, draagt G. Spilt
1988 Mijn hart leest mee, Div. auteurs
1989 Het bramenbeeld, Div. auteurs
1990 Dertien dagen in mei, Floris B. Bakels
1991 Dromen in Babel, Bert Hofman
1992 Klappermelk en kinderkoffie, Joke Verweerd
1993 Laat de aarde het u vertellen, L.J. Musselman & H.P. Medema
1994 De koninklijke weg, Ewoud Gosker
1995 Geen actieboek, manuscript werd afgewezen
1996 Atlas van Jeruzalem, R. Backhouse
1997 Eén en anders, Div. auteurs
1998 Kaj, Ronald Westerbeek
1999 Een steenworp afstand, Div. auteurs
2000 De glazen schelp, J. Zijlstra
2001 Zwart water e.a. Verhalen, M.R. van den Berg
2002 Wapenbroeders, Joke Verweerd
2003 Eindbestemming, Thom Lemmons
2004 Enkele reis Aix, Marianne Witvliet
2005 Est, Adrian Verbree

Sinds 2006 BCB-actieboeken
2006 Bladstil, Leendert van Wezel
2007 De schrijversclub, Adrian Plass
2008 Droomkind, Sjaak Verboom
2009 Wachten op Peter, Elisabeth Musser
2010 De tijd dat je zweeft, Cees Pols
2011 De trein van 10:12, Henk Stoorvogel
2012 Aslander, Rien van den Berg
2013 Een dagje naar huis, Hans Werkman
2014 Later, Lisette van de Heg
2015 Vindersloon, Joke Verweerd
2016 titel nog onbekend, Mirjam v/d Vegt

Naschrift maart 2016:
Het actieboek van Mirjam van der Vegt kreeg de titel Het naaiatelier.