Bindend studieadvies

Eerlijk gezegd volg ik het nieuws niet zo. Van tv-kijken komt het meestal niet en de krant lees ik alleen in het weekend, zodat ik voor de nieuwsberichten afhankelijk ben van af en toe een journaaltje van twee minuten op de radio en van wat ik voorbij ziet schieten op het internet. Soms hoor ik een discussie, in een gepodcast radioprogramma; NTR Academie, De kennis van nu en OBA live beluister ik vaak wel.

Onlangs was in een van die programma's een gesprek over de studentenprotesten. Daarin viel de term 'bindend studieadvies' en later nog een keer. Het leek er niet op dat de term ironisch gebruikt werd. Ik ben het op gaan zoeken en vond er zelfs een pagina over op Wikipedia. Daar wordt ook de afkorting BSA gebruikt, die ik voor het laatst hoorde in het liedje Oerend hard, maar daar ging het over een motor: 'Bertus op zijn Norton en Tinus op de BSA.'

Een advies is een raad of voor mijn part een raadgeving. Je hoort een raad aan en volgt die op of slaat hem in de wind. Daar ben je vrij in; het is maar een advies. Ik kan iemand een koopadvies geven: een HDMI-kabel kun je het best bij de Action kopen: zo'n kabel doet het prima en werkt nauwelijks minder dan een veel duurdere kabel die je bij een gespecialiseerde zaak koopt. Degene tegen wie ik dat zeg, mag zelf uitmaken of hij nu zo'n kabel bij de Action koopt of bij bijvoorbeeld BCC.

Een studieadvies is een raad omtrent je studie: je kunt beter in Groningen dan in Leiden Noors gaan studeren (of andersom). Of: je kunt beter een jaartje langer over je studie doen. Of: het is handiger als je dit jaar nog een paar studiepunten binnenhaalt.

Maar wat is een bindend studieadvies? Dat is een advies dat opgevolgd moet worden. In de meeste gevallen betreft het een negatief bindend advies: je moet stoppen met je studie. Maar als je zegt dat iets moet, is het geen advies meer. Dan is het een bevel, een commando, een gebod, een dwingende opdracht, een order - hoe je het maar wilt noemen.

Een bindend studieadvies kan dus eigenlijk niet. Het is een bevel, maar het heeft een andere gevoelswaarde. Als een sergeant een bevel geeft (Voorwaarts, mars!), noemen we dat niet een bindend marsadvies. Het is een bevel. En een vrijblijvend bevel bestaat niet.

Waarom spreken we over een advies als het geen advies betreft? Ik denk dat we bevelen, verordeningen, commando's, vervelend vinden. We willen de illusie in stand houden dat we iets te kiezen hebben.

Bij een loket moest ik iets ophalen. 'Dan mag u hier uw handtekening zetten', zei de mevrouw achter het loket. Strikt genomen had ze gelijk: ik had de vrijheid om de handtekening wel of niet te zetten. Maar als ik het document mee wilde hebben, was ik wel verplicht de handtekening te zetten.

Als je erop gaat letten, kom je het vaker tegen: mensen zeggen 'mogen' als 'moeten' meer op zijn plaats zou zijn. Het lijkt op een voorrecht, maar het is een verplichting. 'U mag uw mond wat verder opendoen' zegt de tandarts en hij bedoelt: 'U moet uw mond verder opendoen, wil ik er goed bij kunnen'. 'U mag uw wapen hier inleveren', 'U mag even op dit pijpje blazen', 'U mag even een vuist maken, als ik de naald in uw ader steek'.

Dat klinkt allemaal vriendelijk, dat is waar, dus misschien is het niet zo erg. Maar een bindend advies gaat me te ver. Kledingadviezen, trainingsadviezen, gezondheidsadviezen, voedseladviezen - je zou ze niet meer durven te vragen. Voor je het weet, zijn ze bindend en zit je eraan vast.